Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

48

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

ko‘nikmalarini  hosil  qila  borishga  qaratilgan  ishning  muvaffaqiyatli  chiqishi  ko‘pgina 

shart – sharoitlarga bog‘liq. Тarix o‘qituvchisi, birinchi navbatda, u yoki bu sinfda yoxud 

o‘rta maxsus ta’lim tizimi bosqichida bundan ilgari hosil qilingan bilim va malakalarning 

qanday  doirasiga  tayana  olishi  mumkinligini,  ayrim  o‘quvchilarda  qanday  malakalar 

yaxshi  hosil  bo‘lganligi  yoki  yo‘qligini  aniqlab  olishi  lozim.  Ana  shu  asosda 

o‘quvchilarning  turli  guruhlariga  hamda  ayrim  o‘quvchilarga  nisbatan  bundan  keyin 

differensial yo‘sinda yondoshishga o‘tiladi. 

O‘qituvchi  ish  jarayonida  har  bir  ta’lim  bosqichida  o‘quvchilarning  bilim  va 

malakalar hosil qilishda qanday darajaga erishganliklarini doim tekshirib va hisobga olib 

borishi lozim. U o‘quvchilarga bu yo‘lda shu paytgacha nimalarga erishganliklarini va 

bundan  keying  ta’lim  bosqichlarida  ular  nimalar  ustida  ishlashlari  kerakligini  bildirib 

borishi,  ish  jarayonining  har  qaysi  bosqichida  ular  oldiga  aniq  vazifalar  qo‘yishi 

maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

O‘quvchilarda  birorta  malakani,  masalan,  tarixiy  hodisalarni  taqqoslash,  isbotlab 

berish malakasini hosil qilmoq uchun, o‘qituvchi o‘sha mantiqiy operatsiyaning maqsadi 

va  mohiyatini  hamda  uni  bajarish  usullarini  tushuntirib,  ularni  aniq  tarixiy  materialga 

tatbiq etgan holda ko‘rsatib beradi. Ko‘rsatib berish paytida, mazmuni uncha murakkab 

bo‘lmagan material: taqqoslash uchun  — moddiy  madaniyatga doir ikki narsa, xulosa 

chiqarish  uchun  —  mavzuning  bir  necha  bo‘limidan  iborat  matni  va  shu  singarilar 

tanlangani ma’qul. Masalan, umumiy o‘rta ta’lim tizmida insoniyat tarixida ilk davlatning 

paydo  bo‘lishi  jarayonlari  xususida  fikr  bildirilganda  bir  necha  qadimgi  davlatlarning 

(Qadimgi  Gretsiya,  Qadimgi  Rim,  Qadimgi  Xitoy  va  h.k.)  paydo  bo‘lishi,  ularning 

insoniyat tarixida tutgan o‘rni xususida o‘quvchilarda bilimlar shakllantiriladi. Ular har 

bir qadimgi davlatlar haqidagi mavzularni o‘tganda qadimgi davlatlarni bir – biri bilan 

taqqoslash ko‘nikmasini egallagan bo‘lishi lozim. O‘rta maxsus ta’lim tizmida esa shu 

davlatlarning  XX  –  XXI  asrdagi  tarixi,  ularning  rivojlanish  bosqichlari,  jahon 

hamjamiyatidagi  o‘rni  xususidagi  bilim  va  malakalarni  qiyosiy  taqqoslagan  holatda 

o‘rganishlari lozim. O‘quvchilarning malaka va ko‘nikmalarini hosil qiluvchi topshiriqlar 

tizimini ishlab chiqishda biz ko‘pgina o‘qituvchilar hamda metodistlarning adabiyolarda 

yoritilgan  kuzatishlari  va  tajribalarini  hamda  professor  –  o‘qituvchilarning  o‘gitlarini 

hisobga olib, o‘z tajribamizda kichik tajriba o‘tkazishga harakat qildik.  

O‘tkazilgan tajriba natijasida VI – VII sinf o‘quvchilari va o‘rta maxsus ta’lim tizimi 

o‘quvchilari  tomonidan  bajariladigan  topshiriqlarning  hamda  ularning  fikrlashga 

asoslangan eng muhim malakalarini o‘stira borishning taxminiy (namuna tarzidagi) izchil 

tartibi belgilandi, o‘quvchilarning tafakkurini o‘stiradigan eng samarali topshiriqlar va 

ularni bajarishga doir ish usullari tanlab olindi. 

Xulosa  o‘rnida  aytish  mumkinki,  uzliksiz  ta’lim  tizimining  o‘rta  ta’lim  va  o‘rta 

maxsus  ta’lim  tizimi  bosqichlarida  tarix  darslarida  o‘quvchilarda  malaka  va 

ko‘nikmalarni hosil qilinishi natijasida sog’lom e’tiqodli, o‘tkir hissiyotli, yuksak didli, 

---