Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

349

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

– qahramonlarning xatti-harakatlarini voqealar mantig‘i asosida tahlil qilib, sintetik, ya’ni 

umumlashma xulosalar chiqara oladi; 

3)  mutolaaning  intensivligi  –  manbalardan  foydalanish  davriy  sur’ati.  Mutolaa 

intensivligining yuqori bo‘lishini ta’minlovchi omillarga quyidagilarni kiritish mumkin:  

– mutolaaga va ma’lumot olishga qiziqish darajasining yuqoriligi;  

– mutolaa manbalarining qiziqarli, mazmunan boy bo‘lishi;  

– mutolaa manbalariga oson ega bo‘lishni ta’minlash;  

– davr va zamon talablariga mos ravishda turli adabiyotlar va boshqa mutolaa manbalari 

reklamasini keng yo‘lga qo‘yish.  

  

Bolalarda  o‘qish  madaniyati  va  mutolaa  ko‘nikmalarini  shakllantirish  ta’lim 

muassasasidagi  o‘qitish  jarayoni  bilan  uzviy  bog‘liq  bo‘lib,  dars  va  darsdan  tashqari 

shakllarni  uyg‘unligida  amalga  oshiriladi.  Ana  shu  sababli  umumta’lim  fanlarida 

darslarni tashkil etish va o‘tkazish jarayonida quyidagi jihatlarga alohida e’tibor qaratish 

lozim: 

1)  umumta’lim  fanining  xususiyati  hamda  maqsad,  vazifalaridan  kelib  chiqqan 

holda har bir darsning tashkiliy qismida badiiy-ma’rifiy asarlarning mavzuga doir qismini 

o‘quvchilar  bilan  birga  muhokama  qilish,  birinchidan,  o‘quvchilarda  o‘quv  motivini 

kuchaytiradi, ikkinchidan, bolalarning kitob o‘qish texnikasi va mutolaa ko‘nikmalarini 

tezlashtiradi; 

2)  umumta’lim  maktablarida  nazorat  ishlarini  o‘tkazishda,  fanning  tegishli 

bo‘limini  o‘rganish  jarayonida  o‘quvchilar  tomonidan  o‘qilgan  badiiy-ma’rifiy,  ilmiy-

ommabop  asar  bilan  bog‘liq  topshiriqning  taqdim  etilishi  bolalarning  kitob  o‘qishga 

mas’uliyatini oshiradi va ijodiy fikrlash qobiliyatini shakllantiradi; 

3) umumta’lim fanlaridan takrorlash va umumlashtirish darslarini badiiy-ma’rifiy, 

ilmiy-ommabop  asarlarni  o‘qish  bilan  bog‘liq  holda  o‘yin  texnologiyalari  asosida 

o‘tkazish o‘quvchilar o‘rtasida raqobat muhitini va izlanishli faoliyatga doir amaliyotni 

tashkil etish imkoniyatini beradi; 

4)  dars  jarayonida  o‘quvchilarning  matn  ustida  ishlashini  tashkil  etish, 

tushunchalarni aniqlashga doir interfaol metodlarning qo‘llanilishi maqsadga muvofiq. 

Amaliy  tajribalar  shuni  ko‘rsatadiki,  bolalar  nafaqat  ilmiy  tushunchalarni,  balki  ayrim 

so‘zlarning  ma’nosini  tushunishda  qiyinchilik  sezishadi.  Shu  sababli  yangi  mavzuni 

o‘rganish  jarayonida  dastlab  o‘quvchilarning  matn  bilan  ishlashga  jalb  etish  hamda 

matndagi tushunarsiz so‘zlarni daftarga yozib, izohli lug‘at yordamida ularning ma’nosini 

juftliklarda ishlash orqali tushunishga erishish materialni to‘liq o‘zlashtirish imkoniyatini 

yuzaga keltiradi; 

5) o‘quvchilarni dars jarayonida voqelikni emotsional idrok etish, ijodiy xayolotga  

yo‘naltirish juda muhim va badiiy asarlar ana shu imkoniyatni taqdim etish qudratiga ega.  

  

Bolalar  kitob  o‘qish  davomida  o‘zining  amaliy  faoliyati  tajribasida  to‘plangan 

taassurotlarni qayta tiklash, yangi belgilar bilan boyitish, ularni o‘zaro birlashgan holatga 

---