195
"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"
xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari
moddalarni yarim yemirilish davrini bilgan holda qadimiy buyumlarni yoshini aniqlashni
o‘rgatish ularni nima uchun kimyo fanini o‘rganaman? Degan savoliga javob bo‘ladi.
Endi nazariy mavzularga kelsak. Ularda bir necha gap bitta fikr atrofida
aylanavermasdan, chuqur ilmiy tahlilllar va eng so‘nggi fan yutuqlariga asoslangan
bo‘lishi kerak. 7-sinflarda “Massaning saqlanish qonuni”, “Tarkibining doimiylik
qonuni” kabi mavzular shunchaki yuzaki o‘tilib ketiladi. Aslida bu qonunlar hayot
falsafasidagi “Materiya bordan yo‘q bo‘lmaydi, yo‘qdan bor bo‘lmaydi” , “Sababsiz
oqibat bo‘lmaydi” kabi qonuniyatlarni tushuntirib beradi. Bu mavzularni chuqur ilmiy
tahlillar va aniq hisob-kitobli ma’lumotlar bilan asoslab yoritilishi kerak. Yoki
“Atomlarnng o‘lchami, absolyut va nisbiy massasi, molekulaning o‘lchami” kabi
mavzularda Avogadro soni qayerdan kelib chiqdi? Atomning shakli qanday va uning
radiusi qanday topilishi geometriya bilimlarga asoslanishi, oksidlanish qaytarilish
reaksiyalar mavzusi galvanik element, EYUK ni topish, akkumulyatorni rinsipini
tushuntirish kerak bo‘lsa, uni amalda tekshirib ko‘rish kabi ma’lumotlar bilan,
“Dissotsilanish nazariyasi” va “Tuzlar gidrolizi mavzulari” turli eritmalarni pH va pOH
ni ionlarni konsentratsiyasini teskari ishora bilan logarifmlash bilan aniqlash hamda pH
va pOH aniq bo‘lgan eritmalarda ionlar konsentratsiyasini antilogarifmlash orqali
aniqlash, tuzlarni gidroliz darajasini, gidroliz konstantasini aniqlash, gidrolizni
hayotimizdagi ahamiyatini kengroq tushuntirish kabi ma’lumotlar bilan boyitish kerak.
Kerak bo‘lsa ularni amaliy mashg‘ulot sifatida soat ajratgan holda tajriba qilib ko‘rishga
imkon berish kerak. Shu o‘rinda algebrada o‘nli va natural logarifmlar kabi mavzular
maktabda nechanchi sinfda o‘tiladi-yu, undan foydalanib tushuntiriladigan kimyoviy
mavzularni ham shu sinfda o‘tilishiga alohida e’tibor qaratish kerak. Shundagina
fanlararo bog‘liqlik ta’minlanib, o‘quvchida ilm haqida yaxlit bir tasavvur hosil bo‘ladi.
9-sinfda mavzular oilachalarga bag‘ishlangan bo‘lib, iloji boricha ko‘proq ularni qaysi
birikmalari qanday maqsadlarda ishlatiladi, qayerlarda uchraydi, qanday rudalar tarkibida
bo‘ladi, izomorfizm va polimorfizm hodisalariga urg‘u berish kelajakda o‘quvchilarda
ekspeditsiyalarda konlardagi ruda tarkibida qanday minerallar bo‘lishi mumkinligi
haqida xulosa chiqarishiga yordam beradi.
10-sinflarda “Organik kimyo kursi” o‘tiladi. Bu kurs dolzarbligi, bugungi kundagi
ahamiyati, organik birikmalarni qo‘llanilish sohalari anorganik birikmalardan
qolishmaydi. Shunday ekan, bu kursni kamida ikki yil eng so‘nggi fan yutuqlari bilan
boyitib o‘rganish, kerak bo‘lsa, ba’zi organik preparatlarni laboratoriyada sintezlashni
o‘rganish o‘quvchilarni Xalqaro fan olimpiadalariga tayyorlashda, kelajakda yetuk
mutaxassis bo‘lishida maktabdan boshlab mustahkam fundamental bilimga ega
bo‘lishiga asos bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |