Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

566

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

egallashi,  avvalo,  ilm-fan  va  taʼlim-tarbiya  sohasining  rivoji  bilan,  bu  borada  bizning 

dunyo miqyosida raqobatdosh bo‘la olishimiz bilan uzviy bog‘liq...”  

Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  matnni  o‘qib  tushunish  darajasini  baholash 

bo‘yicha xalqaro tadqiqot dasturi bo‘lgan PIRLS, boshqacha qilib aytganda, boshlang‘ich 

sinf  o‘quvchilarining  o‘qib  tushunish  ko‘nikmalarini  qay  darajada  rivojlanganligi 

haqidagi  ma’lumotlarni  xalqaro  miqyosda  taqqoslash  imkonini  beradigan,  o‘qish  va 

o‘qitishni yaxshilash uchun ta’lim sohasidagi davlat siyosatiga oid ma’lumotlarni taqdim 

etadigan yirik xalqaro baholash dasturidir.  

Bugungi  sharoitda  yoshlarimizni  bilimli,  dono  va  har  tomonlama  yuksak 

salohiyatli etib tarbiyalashda boshlang‘ich ta’limning ahamiyati kattadir. 

Boshlang‘ich  sinfda  o‘quvchilar  o‘qish,  yozish  va  hisoblashning  eng  oddiy 

usullarini o‘rganibgina qolmasdan o‘zi mustaqil tahlil qilishni o‘rganishi lozim. PIRLS 

baholash  dasturida  faqatgina  o‘qish  fani  ahamiyatga  ega  emasligini  ,  avvallo,  biz 

o‘qituvchilar  to‘g‘ri  tushunishimiz  darkor.  Chunki  PIRLS  xalqaro  dasturini 

tanishtirishimizda 

kichik 

hikoyalardan 

foydalanmoqdamiz. 

Biz 

avvallo, 

o‘quvchilarimizning  matnni  qay  darajada  tushunayotganligini  tekshirishimiz  uchun 

matematika  fanidan  foydalansak  ham  bo‘laveradi.  Chunki  matematika  fanida 

hisoblashning oddiy usullarini o‘rganishganidan so‘ng, mavzuga oid qisqa masalalar ham 

beriladi.  O‘quvchilar  masalaning  javobini  topish  uchun  uning  mohiyatini  tushunish 

kerak.  Masalada  ishtirok  etgan  sonlarni  bir-biriga  qo‘shib  yoki  ayirish  orqali  javobini 

topib bo‘lmaydi,  albatta.  Shunday  ekan o‘quvchilar  matnning mohiyatini  tushunishiga 

majbur bo‘ladi. PIRLS baholash dasturida ham aynan boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining 

matnni tushinishi asosiy omildir. Matematika masalalari ham kichkina matn hisoblanadi. 

Boshlang‘ich sinf o‘quvchisi masalaning mohiyatini tushunib, uning javobini ham topadi. 

Endi  o‘quvchilarning  ijodkorligini  baholashga  ham  imkoniyat  tug‘iladi.  O‘qituvchi 

o‘quvchilarga  masalaning  shartini  o‘zgartirish  vazifasini  yuklaydi.  Yoki  masalada 

ishtirok  etgan  predmetlarning  shaxsini,  nomini  o‘zgartirishni  ham  talab  qiladi.  Mana 

shunda o‘quvchi izlanadi. Shaxsni o‘rniga shaxsni va narsaning o‘rninga narsani qo‘yib 

ona  tili  fanidagi  bilimlarini  ham  mustahkamlaydi.  Chunki  PIRLS  xalqaro  baholash 

dasturida  qo‘llanilagan  hikoyalarda  voqealar  aniq  dalil  bilan  keltirilmagan.  Masalan 

Frans  Hohlerning  “G‘aroyib  tun”  hikoyasini  olaylik.  Hikoyada  Aninaning  qanday  qiz 

ekanligi  aytib  o‘tilmagan.  Lekin  matn  yuzasidan  berilgan  savollarda  esa  qizning 

vaziyatdan chiqib ketish uchun qilgan harakatlariga qarab unga baho berish talab qilinadi. 

Mana shunday vaziyatlarda o‘quvchi topqir, izlanuvchan va ijodkor bo‘lish kerak.  

Ona tili darslarida ham o‘quvchilarni xalqaro tadqiqotlarga tayyorlab borishimiz 

uchun  bir  qancha  imkoniyatlar  mavjud.  Ona  tili  darslarida  chiroyli  yozishni  birinchi 

o‘ringa  qo‘yamiz.  Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilari  birinchi  sinfdan  boshlab  harflarni 

ko‘chirib yozishni o‘rganadi. Namunga qarab gaplar yozdiramiz. Ona tili darslarida ham 

ijodkorlikni  talab  qiladigan  mashqlar  mavjud.  Masalan,  3-sinflar  uchun  berilgan 

---