Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

523

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

•  shakli (uzun, qisqa, aralash); 

•  tuzilishi (yaratuvchi, yo‘naltiruvchi); 

•  turi (tasvirlash, hikoya qilish, tushuntirish,muloqot, munozara, yo‘riqnoma). 

Bundan  tashqari,  matnlar  formatiga  ko‘ra  yaxlit  (jumlalar  ovzaro  birikkan),  yaxlit 

bo‘lmagan  (ro‘yxat,  jadval,  grafik,  indekslar),  aralash  (og‘zaki va  og‘zaki bo‘lmagan) 

murakkab (bir necha tarkibli) kabi turlarga bo‘linadi. 

O‘qish savodxonligini baholash o‘quvchilar bilimini sinashga mo‘ljallangan matn va 

shu  matn  bo‘yicha  tayyorlangan  savol-topshiriqlarga  asoslanadi.  O‘qish  savodxonligi 

o‘lchamlari topshiriqlar murakkabligi (oson yoki murakkab), savollar shakli (ochiq yoki 

yopiq),  javoblarning  balli  baholanishi  (qisman  baholash  modeli)  ni  o‘z  ichiga  oladi. 

Berilayotgan  topshiriqlar  qiyinlik  darajasiga  ko‘ra  osonidan  murakkabiga  qarab 

tartiblanadi. Ochiq savollar o‘quvchilardan erkin, aniq va asoslangan javoblar talab etsa, 

yopiq savollarda tayyor holda berilgan to‘rt-besh javobdan bitta to‘g‘risi tanlanadi yoki 

hodisalar ro‘yxatiga tegishli raqamlar qo‘yiladi. Shuningdek, matndan yagona to‘g‘ri so‘z 

javob tariqasida topilib, yoziladi. Rossiya Federatsiyasi ta’lim sifatini baholash Markazi 

rahbari,  xalqaro  koordinator  Galina  Kovalyova  ma’ruzalaridan  birida  shunday  deydi: 

“Biz  o‘lchanishi  oson  bo‘lgan  narsani  emas,  balki  muhim  narsani  o‘lchashni 

o‘rganmog‘imiz lozim”. 

 

PISA  dasturi  asosida  bajarilgan  vazifalarni  baholashda  shkalaning  ikki  turidan 

foydalaniladi. 

1.Dixotomik shkala, ya’ni ikki tanlovli o‘lchov. Bunda javoblar faqat ikki xil baholanadi: 

•  “javob to‘liq qabul qilinadi”; 

•   “javob qabul qilinmaydi”. 

2. Politomik shkala, ya’ni siyosiy o‘lchov. Bunda javoblar uch xil baholanadi: 

•  “javob to‘liq qabul qilinadi”; 

•  “javob qisman qabul qilinadi”; 

•   “javob qabul qilinmaydi”. 

Hozirda  “PISA  -2022”  tadqiqotlariga  o‘quvchilarni  tayyorlashda  Ta’lim  sifatini 

baholash bo‘yicha xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazi tomonidan har 

bir  yo‘nalish  bo‘yicha  ishlab  chiqilgan  metodik  qo‘llanma  va  mashq  daftarlari 

dasturulamal  bo‘lmoqda.  Biz  qo‘llanmalardagi  o‘qish  savodxonligini  baholashga 

yo‘naltirilgan “Havo shari”, “Chad ko‘li”, “Sovg‘a”, “Yuguruvchilar”, “Siz tishingizni 

qanday tozalaysiz?”, “Qon topshirish” kabi matnlarni o‘qib, tushunib, tahlil qilish ustida 

o‘quvchilar bilan ish olib borsak, albatta, samarali natijalarga erishamiz.  

Xullas, PISA testlarida asosiy e’tibor o‘quvchilarning o‘qish savodxonligi bo‘yicha 

eng  asosiy  tushunchalarni  bilishi,  tub  bilim  va  ko‘nikmalarni  egallaganligi,  ulardan 

hayotiy  vaziyatlarda  foydalana  olishlariga  qaratiladi.  Shuni  unutmaslik  kerakki,  bu 

testlarda  o‘quvchi  -  yoshlarning  dars  davomida  aniq  taqvim-mavzu  rejadagi  aniq 

mavzular yuzasidan o‘rgangan bilimlarini sinovdan o‘tkazish nazarda tutilmagan. 

---