Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

426

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

Tashqi  o‘xshashlik  “qahrabo”  (sariq  rangli  tosh)  so‘zi  orqali  reallashgan.  Ya’ni 

to‘kilayotgan barglar tufayli daraxtlar yig‘layotgan kishiga o‘xshaydi. Yaproq – tashqi 

jihatdan  ko‘z  yoshga  o‘xshash  bo‘ladi.  Holat  –  ichki  jihatdan  esa  sovuqda  qolgan 

kishining yig‘lashi tabiiy kabi, daraxtlarning bu holati ham kishida e’tiroz tug‘dirmaydi. 

 

Jonlantirishning  yana  bir  ko‘rinishi  –  jonsiz  predmetlarga  odam  kabi  murojaat 

qilishdir. Bu hodisa Yevropa adabiyotshunosligida apostrofa deb yuritiladi. “Apostrofa – 

(grekcha  Apostrophe  –  og‘ish  so‘zidan)  stilistik  figuralardan  biri  bo‘lib,  unda  poetik 

jonsiz narsa va hodisaga jonli narsa va hodisadek yoki o‘zi yo‘q shaxsga xuddi ishtirok 

etayotgandek murojaat qilinadi”. Abdulla Oripov she’riyatida apostrofa ko‘p uchraydi. 

Masalan,  u  yulduzlarga  (“Yulduzlar”,  “Yuzma-yuz”),  tog‘larga  (“Tog‘lar”,  “Keldim 

qoshingizga…”),  daryoga  (“Darband  daryosi”,  “Qarshi  qo‘shig‘i”),  o‘rmonga 

(“O‘rmon”), dengizga (“Dengizga”), tuproqqa (“Men nechun sevaman O‘zbekistonni?”), 

oftobga (“Momo oftob”), shamolga (“Yurtim shamoli”), qushga (“Qushchaga”) murojaat 

qiladi.  Shoirning  tabiatga,  uning  predmetlariga  murojaat  qilishdan  asosiy  muddaosi, 

albatta,  inson  hayoti  bilan,  g‘oyaviy  niyat  bilan  bog‘liq.  Shoir  ba’zan  jamiyatdagi 

iztiroblarini tabiat bilan birlashish orqali kamaytirmoqchi bo‘ladi, ba’zan esa tabiatdan 

najot axtaradi, ba’zan tabiat va jamiyat hodisalarida uyg‘unlik ko‘radi. Masalan, kuchli 

ijtimoiy  ruh  bilan  bir-bir  sayr  etib,  unda  faqat  urush-taloshlarni,  buzg‘unchilik  va 

adolatsizlikni ko‘radi; keyin esa odamzodning tabiati xususida mushohada qilib, yanayam 

qayg‘uliroq xayollarga beriladi. Shu iztiroblar og‘ushida: 

 

 

Do‘stlar davrasida ketaman hatto, 

 

 

Olis yulduzlarga ko‘char xilqatim. 

 

Shu  tariqa  tasavvurda  o‘zini  yomonliklar  urchigan  zamindan  uzib,  balandlab, 

yulduzlarga  makondosh  bo‘lib  olgan  shoir  insoniyat  tarixi  va  hayotidan  topolmagan 

barcha ezguliklarni falakdan axtaradi: 

 

 

Yulduzlar, yulduzlar siz mening uchun 

 

 

Sofli va ma’sumlik bo‘lib yondingiz. 

 

 

Borim shudir, deya jovdirab sekin 

 

 

Oq ko‘ngil farzandim bo‘lib qoldingiz. 

 

 

Yo‘q, yo‘q! men sizlarga termilib bedor 

 

 

Falak safarini o‘ylaganim yo‘q. 

 

 

Yulduzlar men sizga boqqanda xumor 

 

 

Qalbimda Yer ishqi bo‘ladi to‘liq. 

 

Shu tariqa shoir xayolini bir zumga yulduzlarga ko‘chirsa-da, bir zum falaklarni 

sayr etsa-da, ammo o‘zining grajdanlik tuyg‘usini, shoir sifatida ijtimoiy burchini bir zum 

ham  unutmaydi:  u  yulduzlarga  boqib turib  ham  zaminiy  hayot, inson  hayoti, o‘z  xalqi 

haqida  o‘ylaydi.  Yulduzlarga  murojaatdan  asosiy  xalqni  ulug‘lash  ekanligi  keyingi 

misralardan oydinlashadi: 

 

 

Yulduzlar, bilmaysiz mening xalqimni, 

---