Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

281

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

ko‘rsatadi. Dars jarayonlarida har bir o‘qituvchi shu narsalarga alohida diqqatini qaratishi 

lozim.  

Ona tili darslarida o‘quvchilarning muloqot mahorati va savodxonligini oshirishning 

asosiy  omillaridan  biri  bu  ko‘rgazmali  didaktik  materiallardan  foydalanishdir. 

Matematika darslarida esa didaktik o‘yinlardan foydalanish o‘quvchilar zehnini o‘stirish, 

tez hisoblash ko‘nikmalarini oshirishda muhim ahamiyatga ega. 

O‘yin - bola kundalik hayotining ajralmas qismidir. O‘yin orqali bola atrof-muhit, 

tabiat hodisalari, manzaralari, buyumlar, o‘simliklar, hayvonlar dunyosi bilan tanishadi. 

Boshlang‘ich  ta’lim  davrida  o‘quvchilarning  aqliy  va  jismoniy  faoliyatini  tashkil 

qilishda  didaktik  yoki  milliy-tarixiy  o‘yinlar  muhim  ahamiyatga  ega.  Didaktik  yoki 

turli o‘yinlar o‘quvchilarda o‘yin qoidalariga qat’iy rioya qilish orqali qat’iy tartibga 

o‘rganishdan  tashqari,  o‘zaro  hurmat  hissi  va  borliq  haqidagi  dunyoqarashlarini 

shakllanishiga  yordam  beradi.  Ta’lim  jarayonida  didaktik  o‘yinlar  o‘quvchilarning 

yosh  va  shaxsiy  xususiyatiga  ko‘ra  tashkil  etilishi  lozim.  O‘yinlar  bilim  berishni 

yengillashtirishga,  ko‘rgazmalilikni  ta’minlashga  qaratilgan  bo‘lib,  o‘quvchilarni 

toliqtirmaslik, zeriktirmaslik imkonini yaratadi.  

Didaktik o‘yinlarning asosiy turlari: intelektual (aqliy) va harakatli hamda aralash 

o‘yinlardan iborat. O‘yinlarning bunday turlari o‘quvchilarda  aqliy, jismoniy, axloqiy, 

ma’naviy,  ma’rifiy,  psixologik,  estetik,  badiiy,  tadbirkorlik,  bunyodkorlik,  mehnat  va 

kasbiy ko‘nikmalarni shakllanishiga yordam beradi. Ta’limning innovatsion usullaridan 

biri  aqliy  hujumdir.  Quyida  tajribamizdan  kelib  chiqqan  holda  boshlang‘ich  sinflarda 

foydalanilishi  mumkin  bo‘lgan  didaktik  o‘yin  yoki  innovatsion  usullar  haqida  fikr 

yuritmoqchimiz. Aqliy hujum usulini qo‘llashda quyidagi metod dars sifatini oshirishga 

yordam  berishi  mumkin:  aqliy  savol  yoki  topshirig‘iga  o‘quvchilarning  orqama-orqa, 

birin-ketin, ketma-ketlikda bergan javoblari hisobga olinadi. Bu usuldan fasllarga moslab 

turli o‘yinlarni tashkil etish mumkin. Kuz faslida “Olma terish“, “Paxta terish”, qishda 

“Qorbo‘ron”,  “Archa  bezash”,  bahorda  “Lola  terish”  kabi  didaktik  o‘yinlarni 

tashkillash  mumkin.  Masalan,  “Kim  ko‘p  quyonlarga  sabzi  teradi?”  o‘yinida 

quyonchalarga guruhlar soniga teng sabzilar qistirib qo‘yilgan bo‘ladi. O‘qituvchining 

bergan  topshirig‘ini  javoblarini  o‘quvchilar  sabzilar  ustiga  birin-ketin  ,  orqama-orqa 

yozadilar.  Topshiriqni  to‘g‘ri  bajargan  o‘quvchi  sabzi  teradi,  noto‘g‘ri  bajargan 

o‘quvchilar  sabzi  tera  olmaydi.  Qaysi  o‘quvchi  topshiriqni  noto‘g‘ri  bajargan  bo‘lsa, 

yaqqol  ko‘rinadi  va  ular  bilan  xatolarini  tuzatish  ishlari  olib  boriladi.  Bu  usul 

o‘quvchilarni ziyraklikka, topqirlikka, tabiatni asrashga o‘rgatishdan tashqari, chiroyli va 

xatosiz yozish malakalari va fikrlash qobiliyatlari shakllantiriladi.  

Bundan tashqari, “Xat keldi” nomli o‘yindan mustahkamlash darslarida foydalanishi 

mumkin. O‘qituvchi uyga topshiriq berish bilan birga keyingi darsda xat yozib keluvchi 

o‘quvchilarni  aniqlab  oladi.  Bu  o‘quvchilar  xohlagan  o‘rtog‘iga  xat  yozib  keladi.  Xat 

yozish orqali salomlashish, hol-ahvol so‘rash, bir-birini hurmat qilish kabi ko‘nikmalar 

---