Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

203

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

MURAKKAB MASALALARNI YECHISH USULLARI 

 

Tursunova Nilufar Baxtiyor qizi,  

Farg‘ona viloyati Farg‘ona shahri 1-umumiy o‘rta ta’lim maktabi kimyo fani 

o’qituvchisi 

 

Bugungi kunda, shiddat bilan rivojlanayotgan davrda turli sohalarda bo’lgani kabi 

kimyo  sohasida  ham  rivojlanishlar  ro’y  bermoqda.  Kimyo  fanidan  olingan  nazariy  va 

amaliy bilimlarni umumlashtirgan holda turli xildagi masalalar va ularning yechimlarini 

o’rganish zaruratga aylanmoqda. Oleumga oid masalalar boshqa masalalardan qiyinlik 

darajasi bilan ajralib turadi. Shuning uchun oleumga oid masalalarning ayrim turlari va 

yechish usullari maqolada tushuntirib berilgan. 

1-masala. 4,6g oleumni neytrallash uchun 4 g natriy gidroksid sarflangan bo’lsa, oleum 

tarkibini aniqlang? 

 Yechish: 1) Oleumni ishqor bilan reaksiya tenglamasini yozib olamiz: 

 H

2

SO

4 

+ 2NaOH = Na

2

SO

4

 +2H

2

O 

 SO

3

+2NaOH=Na

2

SO

4

+H

2

O 

2) Masala shartida berilgan ishqorning molini topib olamiz: 

 n=m/M

r 

n=4/40=0,1 mol 

3)  Reaksiyada  qatnashgan  sulfat  kislotani  x,  oltingugurt(VI)-oksidini  esa  y  mol  deb 

belgilab olamiz va sarflangan ishqorning molini topib olamiz:  

 x 2x 

 H

2

SO

4 

+ 2NaOH = Na

2

SO

4

 +2H

2

O 

 y 2y  

 SO

3

+2NaOH=Na

2

SO

4

+H

2

O 

4) Berilgan miqdorlarga qarab, tenglamalar sistemasi tuzib olamiz va natijani hisoblab 

topamiz: 

 H

2

SO

4 

+ 2NaOH = Na

2

SO

4

 +2H

2

O 

 SO

3

+2NaOH=Na

2

SO

4

+H

2

O 

 

{

98𝑥 + 80𝑦 = 4,6

2𝑥 + 2𝑦 = 0,1

} x=0,033(3) y=0,016(6) 

5) Chiqqan qiymatlarni nisbatlab oleum oldidagi koeffisientlarni topamiz: 

 H

2

SO

4

=0.033(3)/0.033(3)=1 

 SO

3

= 0,016(6)/0,033(3)=0,5 

Demak oleum formulasi: H

2

SO

4

*0,5SO

3

 ekan. 

2-masala. 500g 96%li sulfat kislota eritmasi hosil qilish uchun 40%li oleum va 80%li 

sulfat kislota eritmasidan necha g kerak? 

---