271
cha, zamona yomon, buzuqilar benihoyat; mumkinki, an-
varni o‘zidan aynatib, og‘zi oshqa yetkanda, boshini toshqa
tegdirsalar... ra’noni anvarga nikohlab boshini bog‘lab
qo‘yaymi, deb o‘yladi. biroq, ra’no hali o‘n bir yoshda
edi. ikkinchi kun anvar ishdan qaytib kelgach, maxdum uni
boqchag‘a olib kirdi. boqchadan kungay ham ko‘krak bir
o‘runni ko‘rsatdi:
– ana shu yerga senga atab bir uy, bir ayvon, oshxona va
axtaxonasi bilan imorat solsam deyman... habba, anvar, –
deb so‘radi. anvar kuldi:
– imoratka ellik tillodan kam pul yetmaydir. manim bo‘lsa
bir pulim yo‘q. bo‘ladirg‘ani ham fotiha berguningizcha, al-
batta,
sizniki va oyimlarniki, – dedi.
– habba... himmatingga! – deb yubordi maxdum, – albat-
ta-ku, shunday va lekin o‘sha niyatlaringdan keyin boyag‘idek
alohida pul yig‘sang deyman-da... albatta, bu gap uch-to‘rt
yilsiz emas-da.
shu vaqt ra’no narida bola ko‘tarib turar edi. maxdum
ra’noni o‘z yonig‘a chaqirib, unga ham haligi o‘runni ko‘r-
satti:
– habba... mana shu yerga anvar akangga uy solib bera-
miz, ra’no. bu senga qalay o‘xshaydir, qizim?
ra’no otasining so‘ziga tushunmadi:
– anvar akamning yotadirg‘an mehmonxonasi bor-ku, –
dedi.
– Xe-xe-xe, bolasan, qizim, bolasan, – deb kuldi max-
dum, – anvar akang tokay mehmonxonada yotadi deysan.
axir bir kun uylanadi, bamisoli sen bo‘lsang erga tegasan...
axir
uy kerak-da, qizim.
bu so‘zdan anvar qizarib ketdi. ra’no anvarga qarab
qo‘ydi va dadasiga achchig‘ qilg‘an kabi burulib ichkariga
jo‘nadi. maxdum anvarga ustaliq bilan bir ma’noni onglatib,
ta’minot berganidek, buzuqilarning vasvasasiga qarshi dam
ham solg‘an edi... bu dam solish anvarga ham ta’sirsiz qol-
madi. shu kungacha ra’noning yosh, ma’sum husniga umid-
273
bo‘ldi. oltin berib quruq duo va minnatdorchilik olishdan,
duosiz yeb-ichishni a’lo ko‘rdi. Uyga go‘sht va boshqa masal-
lig‘ olib berib, xohlag‘an taomini buyurib turdi; o‘zi yaxshi
kiyinganidek, nigor oyim, ra’nolarni ham yaxshi kiyintirdi.
nodira opasig‘a, jiyanlariga kiyimlar olib berdi...
bu o‘zgarish maxdumni dovdiratib qo‘ydi va qo‘rqa-
pisa: «bu oy xarojatlabsizmi, bolam?» – deb so‘rag‘an edi,
«kam-ko‘stlarni tuzatib oldiq», – degan javobni berdi. ik-
kinchi oyda, ko‘rpa-yostiqlarni tuzatib, maxdumning ko‘zi
to‘rt bo‘la bergach, ikki tilloliq «xolis» duo ham olib qo‘ydi.
lekin maxdum bu holdan ancha shoshkan edi. birar shayton
yo‘ldan ozdirdimi, deb astag‘firullog‘ o‘qur edi. Anvarning
eskicha ochiq yuz bilan muomala qilib faqat «naqdina» vajhi-
dangina dam bo‘lib qolishi, topqanini «bemaza» ovqatlarg‘a,
kiyim-kechak va boshqa «behuda moloya’nilarga
1
sarf qilishi
maxdumni ko‘b tanglikka solg‘an edi.
– bo‘tam anvar, – dedi bir kun maxdum, – dunyo de-
gan ko‘b noyob narsa; kishining bir kuni bo‘lsa yig‘lab-sixtab
o‘tib keta beradir, illo, zar qadriga yetish kerak... menda
bo‘lsa o‘zingda turg‘andek gap, bolam.
bunday «muassir» nasihatlar ham anvarga kor qilmadi.
Chunki nigor oyim va ra’nolar bilan bu to‘g‘rida qat’iy bi-
tishib qo‘yg‘an edi. shu bilan birga maxdumning oyliq vazi-
fasini ikki tillodan ham kamaytirmadi. inson har narsaga
qobil... bora-bora maxdum shunga ham qanoat qiladirg‘an
bo‘lib, hisob-kitobni esidan chiqardi. biroq, oy sayin ikki
tilloni olg‘anda «qolg‘ani» to‘g‘risida biroz yuragi achishib
qo‘yar edi...
Do'stlaringiz bilan baham: