Umumiy o‘rta ta'lim maktablarining 4- sinfi uchun darslik

KASRLAR

Oddiy kasrlar

Rasmda qanday shakllar tasvirlangan?

1.





4) Г ■ 5)

2)

3)

.—

To‘g‘ri to‘rtburchaklar bir-biridan nimasi bilan farq qiladi?

Har bir to‘g‘ri to‘rtburchak nechta teng (bir xil) qismga bo‘lingan.

Haqiqatan ham birinchisi 15ta, ikkinchisi 6ta, uchinchisi ... ta qismga bo‘lingan.

Har bir rasmda to‘g‘ri to‘rtburchakning qanday qismi bo‘yalgan?

To‘g‘ri, birinchi rasmda to‘g‘ri to‘rtburchakning o‘n beshdan bir qismi; ikkinchisida oltidan bir qismi bo‘yalgan va h.k. Buni qanday matematik belgi bilan yozish mumkin?

Eslang: buning uchun matematiklar kasrlar deb ataluvchi sonlarni o‘ylab topdilar. Kasrlarni yozish uchun raqam va chiziqlardan foydala- niladi. Chiziq tagiga bir butun narsa, shakl yoki miqdor nechta teng qismga bo‘linganligini ko‘rsatuvchi son yoziladi. Bu son maxraj deb ataladi. Chiziq ustidagi son shunday qismdan nechta olinganligini ko‘rsatadi. Bu son surat deb ataladi.



Biz birinchi rasmda to‘g‘ri to‘rtburchakning -¹ qismi, ikkinchisida — qismi, uchinchisida 15 6

... qismi bo‘yalganligini ko‘rib turibmiz. De­mak, agar birinchi to‘g‘ri to‘rtburchakning ikki qismi bo‘yalsa, u holda „To‘g‘ri to‘rtburchak-

ning ⁸qismi bo‘yalgan“ deyiladi. Agar uch qis-

15

mi bo‘yalsa, u holda „To‘g‘ri to‘rtburchakning-⁹ qismi bo‘yalgan“ deyiladi. Agar to‘g‘ri to‘rtbur- chakning hamma qismlari bo‘yalsa, u holda bi- rinchisida I^5, ikkinchisida—, uchinchisida esa 15 6

I² va h.k kasr hosil bo‘ladi.

12