Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 2-sinfi uchun darslik

ЛИ V

5. 
   Anvar bilan Akbar basseynda bir-biriga qarab
   suzdi. Anvar uchrashguncha 27 m, Akbar esa
   o‘rtog‘idan 5 m qisqa masofaga suzdi. Dastlab
   ular orasidagi masofa necha metr bo‘lgan?
   

5. 
   599 + 1 999 + 1 898 + 1
   

320 +320 180 +220 560 + 230


190 - 140 480 - 320 770 - 560








1.


Doiraning radiusi nimaga teng ekanligini o‘lchang. Doiraga tegishli nuqtalarni ayting.

B '	M
г	>	)n

C

2. 
   Tikuvchilik ustaxonasida bir yilda 540 ta kas- tum tikilishi kerak edi. Birinchi yarim yilda 370 ta, ikkinchi yarim yilda 220 ta kastum tikildi. Yillik reja qancha oshirib bajarildi?
   

3. 
   Sonlarni taqqoslang.
   

156 □ 261 212 □ 165
912 □ 893 847 □ 248


564 □ 465 750 □ 750


щ 4. Sonlarni xona birliklari yig‘indisi ko‘rinishida yo- zing:


160=100+Ш 760=700+0
240=200+Ш 650=600+0


990=900+0
830=800+0


5. 8 sm uzunlikdagi kesma chizing. Bu kesmaning 2 bo‘lagini bo‘yang. Qancha uzunlikdagi kesma bo‘yaldi?


191

Har qaysi shaklning yuzini kvadrat santimetr modellari yordamida toping: Ш|	7. 630 + 120	680 - 450	240 + 150
	460 - 250	570 + 230	350 - 240

TARKIBLI MASALALAR 1. 2. Do‘konda bir kunda 104 kg guruch, 40 kg mosh, 36 kg no‘xat sotildi. Do‘konda bir kunda necha kilogramm don sotilgan? Shunday son qo‘yingki, tengliklar to‘g‘ri bo‘lsin: 430 + □	= 500	790 -	= 700
570 -	= 500	640 + □	□ = 690
600 + □	□ = 680	990 - □	□ = 900

3.


3 ta 5 raqami yordamida 0 sonini hosil qila
olasizmi?


4.





Dilnozaning bobosi 81 yoshda. Dilnoza bobosi-
dan 9 marta kichik. Dilnoza necha yoshda?
Qatorni davom ettiring:
100, 150, 200, .... (800 gacha).
200, 230, 260, .... (300 gacha).
910, 920, .... (1000 gacha).


192




ЛИ V

6. 
   Uchburchakning bir burchagi qirqilsa, nechta burchak hosil bo‘ladi? Javobingizni chizmada asoslang.
   

6. 
   Taqqoslang:
   

353 432 543 □ 543
823 832 227 721


619 □ 196 154 154

1. 
   Tomorqadan 156 kg sabzi, undan 64 kg ortiq
   kartoshka kavlab olindi. Tomorqadan hammasi
   bo‘lib necha kilogramm sabzavot kavlab olingan?
   

2. 
   Sonlarni o‘sib borish tartibida ko‘chirib yozing.
   

592, 431, 199, 576, 823, 472, 896, 997, 1 000, 768, 349, 286, 698.





3.


Kataklar sonini sanash orqali shakllarning yuzla-

1. 
   Qaysi shaklning yuzi eng katta?
   
2. 
   Qaysi shaklning yuzi eng kichik?
   
3. 
   Qaysi shakllarning yuzi bir-biriga teng?
   

193

4. 
   Tenglamalarni yeching:
   

58 + x = 97 45 : x = 9


x • 6 = 36





5.





6.


Azizada 21 ta sanoq cho‘plar bor edi. U bir
nechta kvadrat yasagandan so‘ng 1 ta cho‘p
ortib qoldi. Aziza nechta kvadrat yasagan?
Bir ustunga sonlar yig‘indisi, ikkinchi ustunga son-
lar ayirmasini yozing. Bu sonli ifodalarning qiyma-
tini toping: 440 + 150, 410 + 410, 760 - 500,
640 - 400, 990 - 230, 510 + 220, 660 + 330.

7. 
   Agar a = 280 bo‘lsa, 790 - a, a - 120 ifoda- ning qiymatini toping.
   

%

1. 
   Misollarni yeching:
   

510 + 220 640 - 340


770 - 320 420 + 250


160 + 240 490 - 280


2. Ikki shahardan bir-biriga qarab avtobus va yengil mashina yo‘lga chiqdi. Uchrashguncha avtobus 80 km, yengil mashina undan 40 km ortiq yo‘l yurdi. Shaharlar orasidagi masofani toping.





80 km ?, 40 km ortiq


?

3. 
   Sisternada 89 litr sut bor edi. Undan har biriga 9 litrdan qilib 9 ta bidonga sut quyildi. Sister- nada necha litr sut qoldi?
   

194







4.


To‘g‘ri to‘rtburchak to‘rtta teng qismga bo‘lin-
di. Uning to‘rtdan bir qismi qizil, qolgan qismi
yashil rangga bo‘yaldi. To‘g‘ri to‘rtburchakning
qanday qismi yashil rangga bo‘yalgan?

5. 
   Yig ‘ indisi 100 bo‘lgan sonlar juftini toping: 35, 27, 44, 88, 65, 12, 56, 73.
   

6. 
   Uchta sonning yig‘indisi 100 bo‘lgan sonlarni toping:
   

21, 15, 55, 71, 66, 38, 13, 14, 15, 43, 19, 30.

7. 
   Javobi 100 chiqishi uchun qaysi tomondan yu- rish kerak? Hisoblashni to‘g‘ri bajaring.
   

ha


22)


9


CUD


CUD


+ 40^ k-Q 91


(72


QX)


ha


~Ю


CZ9


- 30^1 k-( + 19

8. 
   Ertalab do‘konda 760 metr shoyi bor edi. Kun oxiriga kelib 160 metr shoyi qoldi. Qolganiga qaraganda necha metr ortiq shoyi sotilgan?
   

9. 
   Misollarni yeching:
   

620 + 300 560 - 300
850 - 500 340 + 150


680 + 210 760 - 340





195

SONNING QISMINI VA QISMIGA KO‘RA SONNI TOPISH. QISMLARNI TAQ QOS LASH 1. 1) Tasma uzunligining yarmisini toping. 12 sm Yarmi	Yarmi
6 sm	6 sm
Yechish: 12 : 2 = 6 (sm).	Javob: 6 sm.
Sonni ikkiga bo‘lganda hosil bo‘lgan	son shu son-
ning ikkidan bir qismi yoki yarmi deb ataladi.
2) Tasma uzunligining uchdan bir 1 2 sm	qismini toping.
Uchdan biri Uchdan biri	Uchdan biri

4 sm 4 sm 4 sm Sonni uchga bo‘lganda hosil bo‘lgan son shu son- ning uchdan bir qismi deyiladi. 3) Tasma uzunligining to‘rtdan bir qismini toping. 1 2 sm
To‘rtdan biri	To‘rtdan biri	To‘rtdan biri	To‘rtdan biri
3 sm	3 sm	3 sm	3 sm

Sonni to‘rtga bo‘lganda hosil bo‘lgan son shu son- ning to‘rtdan bir qismi yoki choragi deb ataladi.


2. 20 + 19 48 + 10


90 - 50 58 - 50


57 + 32 100 - 9 57 - 32 100 - 47


196

3. 
   Kitob 80 betlik. Sardor bu kitobning to‘rtdan bir qismini o‘qib chiqdi. Sardor kitobning yana necha betini o‘qishi kerak?
   
4. 
   Misollarni tushuntirib yeching.
   

5.


Ш1


6.


r


56 - 16 = П






8 ■ 7


72 : 9 =


40 : 4 =
10 ■ 9


40 + 32 =


90 - 18 =


Agar tarvuzning yarmisi 4 kg bo‘lsa, butun tar-
vuz necha kilogramm?


35 : 7 П35 : 5 42 : 6 □ 49 : 7


28 : 4 □ 30 : 5 30 : 6 □ 45 : 9


4 • 6 □ 9 • 7 8 • 8 □ 7 • 4

7. 
   Qovoqning uchdan bir qismi 2 kg. Butun qo- voqning o‘zi necha kilogramm? _л
   

1. Koptoklarning umumiy soni 12 ta bo‘lsa: 1) koptoklarning yarmisi qancha?

2. 
   koptoklarning uchdan bir qismi qancha?
   

ъььь ьььь

2. 
   koptoklarning to‘rtdan bir qismi qancha?
   

ььь ььь ььь ььь

2. 
   Qavslarni shunday qo‘yingki, natija berilgan son- ga teng bo‘lsin:
   

15 - 7 + 3 = 5 58 - 17 - 9 = 50 40 - 12 - 2 = 30


197






3.


Misollarni tushuntirib yeching:

4. 
   Javobi 200 chiqishi uchun qaysi tomondan yu- rish kerak? Hisoblashni to‘g‘ri bajaring.
   

45


GX)


ha


(■ 10)


dj


+ 110^ k<+ 100


56


ClD


ha


(■ 10)


(+ 10)


+ 120M M+ 120

5. 
   Berilgan kesmaning uchdan bir qismi 4 sm. Berilgan kesmaning uzunligini toping va uni chizmada ko‘rsating.
   

6.


(38
(91
(67


28)-9
88)^8
60)^7


75 - 57 + 24 41 - 29 + 12 21 + 29 - 10


35 : (37 - 30) 54 : (26 - 20) 81 : (19 - 10)


7.


Aziz she’rning yarmini yodladi. Agar u 12 satr
she’rni yodlagan bo‘lsa, bu she’r necha satrli
bo‘lgan?





198

O‘TILGANLARNI MUSTAHKAMLASH UCHUN MASHQLAR Amallarni bajaring. Ifodalarning bir-biriga bog‘liqligini aniqlang: • 8 = 24 5 • 6=30 9 • 2 = 18 24 : 3 = □ 30 : 5=□ 18 : 9 = 24 : 8 = 1 30 : 6=□ 18 : 2 = Maktab ustaxonasida 28 ta stul, undan 4 mar­ta kam stol ta’mirlandi. Hammasi bo‘lib nechta stol va stul ta’mirlandi? Ranglarga qarab misollarning javobini toping: 100 + 100

72 : 8