Umumiy metallurgiyaga

Elektrometallurgik  jarayonlarning  turlari  -  Elektroliz  –  bu  oksidlovchi 
qaytariluvchi  jarayon  bo‘lib,  tashqi  manbadan  olinadigan  doimiy  elektr  toki 
ta’sirida  elektrolitlarni  suvli  eritmalarida  yoki  ionli  eritmalarida  (rasplav)  yuz 
beradi. 
Metallurgiyada elektroliz quyidagi hollarda qo‘llanadi: 
-  mis,  rux,  oltin  metallurgiyasida,  ishqorlarni,  kislotalarni,  tuzlarni  suvli 
eritmalaridan  (rudalarni  tanlab  eritish  natijasida  hosil  bo‘ladigan)  ionlarni  tiklash 
(qaytarish)  yo‘li bilan metallarni ajratib olishda; 
-  pirometallurgik  usulda  olingan  xomaki  metallarni  (mis,  nikel,  titan) 
aralashmalardan tozalashda; 
-  erigan  ftorid  yoki  xlorid  oksidlaridan  kimyoviy  mustaxkam  metall 
oksidlarini (alyuminiy, magniy, berilliy, titan va boshqalar) tiklashda; 

---

18 
 
-  metall  buyumlarni  yuzasida  mustaxkam,  korroziyaga  bardoshliligi  yuqori, 
manzarali  (dekorativ)  qatlam  (xromlash,  nikellash,  oltin  bilan  qoplash  va 
boshqalar) hosil qilishda. 
Elektroliz jarayonida ionlar elektr toki ta’sirida  ma’lum  yo‘nalishda  harakat 
qiladi: musbat zaryadlanganlar katodga, manfiy zaryadlanganlar anodga yo‘naladi. 
Yuqorida keltirilgan jarayonlardan tashqari, metallurgik zavodlarda yana bir 
qancha  jarayonlar  mavjud.  Bu  jarayonlarda  kimyoviy  reaksiyalar  yuz  bermaydi, 
lekin  metallurgik  ishlab  chiqarishda  ahamiyati  beqiyosdir.  Bunday  jarayonlarga 
quyidagilar kiradi: 
1) suyuq, qattiq, gazsimon mahsulotlarni tashish; 
2) qattiq mahsulotlarni suyuq yoki ikki qattiq mahsulotni aralashtirish; 
3) materiallarni quritish; 
4) briketlash; 
5) eritmalarni bug’latish; 
6) changlarni ushlash; 
7) zaharli va kerakli gazlarni ushlash va boshqalar.