|
Gavda muskullari. Gavda muskullariga ko’krak, qorin va orqa muskullar
gruppasi kiradi. Orqa (yogzshp) gavdaning keng qirmi, yuqoridan ensa dumbsg’i. va
ensaning tepa g’adir-budir chizig’i va surgichsimon o’siq bilan pastdan dumg’aza-
chanoq bo’g’imi va dumsimon suyaklar bilan chegaralanadi. Yonbosh tomondan
bo’yin sohasida surgichsimon o’siqdan kurak suyagining elka o’sigiga o’tkazilgan
chiziq bilan chegaralansa, qo’ltik osti bo’shlig’ining markaz qismidan yonbosh suyak
qirrasiga o’tkazilgan tikka chizik gavdaning orqasini old tomondan chegaralaydi.
Orqa muskullari. yuza va chuqur grutshalariga bo’linadi. 1.Orqaning yuza
muskullari uch qavat bo’lib joylashgan: Birinchi qavatiga trapetsiyasimon va
orqaning serbar muskuli kiradi. Ikkinchi qavatiga-kurakni ko’taruvchi muskul bilan
katta va kichik rombsimoi muskullar guruhi kiradi. Uchinchi qavatida esa-orqaning
yuqori va pastki tishli muskullari joylashgan. Tishsimon muskullardai tashqari
orqaning boshqa muskullari umurtqa pog’onasi suyagidan boshlanib elka kamari va
elka suyagiga birikadi.
1.Trapetsiyasimon muskul uchburchak shaklida serbar muskul bo’lib, orqali
yuqori qismida joylashgan ensa suyagi va ensa boylami va I-XII-ko’krak
umurtqalarning o’simtalaridan boshlanadi. Umrov suyagining akromial qismiga,
kurakning badand qirrasiga birikadi. Muskul kurakni ko’taradi va pastga tushiradi va
kurak qimirlamaganda boshni orqaga engashtiradi. 2.Orqaning serbar muskuli
orqaning pastki qismida bo’lib, teri ostida yuza yotadi, ko’krak umurtqasining
pastdagi 5-6-sida va jami el umurtqalarining o’tkir qirrali o’siqlaridan, yonbosh
suyagining orqadagi bo’limidan va pastki 4 ta qovurg’adan boshlanib serbar plastinka
shaklida yuqoriga ko’tariladi, so’ngra tolalari yoyilib ketadi, yassi pishiq bo’lib,
elkaning kichik do’mboqchasidan pastrog’iga yopishadi. Funktsiyasi elkani orqaga
tortadi, ichkariga buradi qo’l qimirlamay tursa ko’krak qafasi kengayadi, tana qo’lga
yaqinlashadi.
3. Rombsimon muskullar trapetsiyasimon muskulni ostida bo’lib, pastdagi
ikkita bo’yin umurtqasining va yuqoridagi 4 ta ko’krak umurtqasining o’tkir qirrali
to’siqlaridan boshlanib kurakning medial chekkasiga yopishadi. U kurakni medial
tomonga ko’taradi va o’rta chiziqqa yaqinlashtiradi, yuqoriga tortadi. 4. Kurakni
ko’taruvchi muskul bu muskul trapetsiyasimon muskulning ostida joylashgan,
yuqoridagi 4 ta bo’yin umurtqasining ko’ndalang o’sig’idan boshlanib, pastga qarab
yo’naladi kurakning yuqori burchagiga yopishadi. Bu muskul qisqarganda kurakni
yuqoriga ko’taradi. 5. Orqani yuqori tishli muskuli rombsimon muskulning old
tomonida joylashgan, pastga 2 ta bo’yin va yuqorigi 2 ta ko’krak umurtqasining
qirraly o’siqlaridan boshlapib, 11-5-qovurg’alarning orqa tomonish yopishadi. Bu
muskul qisqargan ayqovzfg’alarni ko’taradi. 6. Orqaning pastki tishli muskuli serbar.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
20
muskulning old tomonida joylashgan, pastki ikki ko’krak va yuqoridagi ikki bel
umurtqalari qirrali o’siqlaridan boshlanadi va alohida tishsimon bo’laklar yordamida
IX-XII-qovurg’alarga birikadi. Pastki, qovurg’alarni pastga tortadi.
Orqaning chuqur muskullari: umurtqa pog’onasining ikki yon boshida umurtqa
qirrali o’siqlari bilan qovurg’alar burchagining o’rtasida hosil bo’lgan egatchalarda
joylashgan, ular uch qavat muskullardan iborat: 1.Bo’yin va boshning tasma
muskullari yuqoridagi oltita ko’krak umurtqasining va pastki beshta bo’yin
umurtqasining o’tkir qirrali o’siqlaridan boshlanib, ensa suyagidagi g’adir-budir
chiziqning lateral qismiga va chakka suyagining surgichsimon o’sig’iga yopishadi.
Bo’yin qismi II-III-bo’yin umurtqalarining ko’ndalang o’siqlariga yopishadi.
Vazifasi-ikki tomonlama qisqarib boshni orqaga bukishga yordam beradi. Bir
tomonlama qisqarganda boshni o’z tomoniga egadi. 2-Umurtqa pog’onasini tiklovchi
muskullari eng kuchli muskul,-umurtqa-pog’onasining ikki yonbosh qismini to’ldirib
turadi. Muskul dumg’azaning orqa satxidan, bel umurtqasining ko’ndalang
o’siqlaridan yonbosh suyagining tashqi qirrasidan va ko’krak-bel fastsiyasidan
boshlanib, yuqoriga ko’tarilib ensa suyagiga etib boradi. Bu muskul orqaning yuza
muskuli ostida yotadi. Bir necha qismga bo’linadi:
a) Yonbosh qovurg’a muskuli, u muskul esa uch qismdan (bel, ko’krak va
bo’yin). b) Uzun muskul mediad holatda joylashgan, uning ko’krak, bo’yin va bosh
qismlari tafovut etiladi. v) Ko’ndalang qirrali muskul uch xil muskuldan iborat
(yarim o’tkir qirrali o’siq, muskul, ko’p tarmoqli va buruvchi muskullari). g)
Boshning orqa, katta va kichik to’g’ri va yuqori qiyshiq muskullari II-I-bo’yin
umurtqalar qirra o’sig’idan-boshlanib ensa suyagining pastki g’adur-budir chizig’iga
yopishadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
