Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

Oraliq  miya.  Oxirgi  miya  bilan  o’rta  miya  oralig’ida  joylashgan  ikki  yon 

tomondagi katta yarim sharlarga qo’shilib ketgan. Uning tarkibiga ko’ruv do’mbog’i 

do’mboq osti sohasi, do’mboq usti sohasi kiradi. Oraliq miya bo’shlig’i 3-qorinchani 

tashkil etadi. Ko’ruv do’mbog’ini lateral yuzasi yarim sharlar bilan qo’shilib ketadi. 

Medial  yuzasi  do’mboq  osti  sohasi  bo’lib  davom  etadi.  Ko’ruv  do’mbog’ini  3  ta 

asosiy yadrolari: lateral yadrolarda katta yarim sharlar po’stlogiga boradigan hamma 

sezuvchi yo’llar shu qismda almashadi, ya’ni oxirgi nyoytronga po’stloq usti sohasida 

ustki  miya  ortigiga  uzatiladi.  Do’mboq  osti  sohasida  eshituv  va  nerv  reflekslarni 

markazlari  hisoblagan  yadrolar  yotadi.  Gipotalamus  po’stloq  osti  sohasida 

joylashgan.  Qo’lrang  do’mboqda  modda  almashinuvi  va,  issiqlik  almashinuvini 

boshqaradigan  markazlar  bor.  So’rg’ichsimon  tanalarda  po’stloq  ostidagi  xidlov 

markazlari joylashgan. Oraliq miya po’stloq ostidagi oliy vegetativ markaz bo’lib, u 

modda  almashinuvini  va  barcha  ichki  organlar  faoliyatini  boshqaradi.  Uchinchi 

qorincha oraliq miya bo’shlig’i bo’lyb, toq bo’shliq hisoblanadi. 

Oxirgi miya. O’ng va chap yarim sharlarning O’rtasida tirqishi ichkarisida oq 

modda  plastinkali qadaqsimon  tana  yotadi.  Qadoqsimon  tanani  tubida gumbaz  bor. 

Gumbaz ustunlari va oyoqchalarini hosil qiladi. Qadoqsimon tana bilan oldingi qismi 

bilan gumbaz o’rtasida miya to’qimasining yupqa vertikal plastinkasi bor, unga tiniq 

to’sik, deyiladi. Katta miya yarim sharlari qo’lrang modda bilan oq moddadan iborat. 

Katta miya yarim sharlarida qo’lrang modda ham tashqarida, xam ichkarida yotadi. 

Ko’lrang moddaning tashqi qavati bosh miya po’stlog’ini hosil qiladi, yarim 

sharlar ichkarisidagi kulrang modda to’plamlari  asos  tugunlarini  tashkil  etadi. 

Bosh miya po’stlog’ining qalinligi turli bo’limlarda turlichadir (1,3—4,5 mm), Bosh 

miya  po’stlog’ining  butun  sirtini  egatlar  kesib  o’tgan,  Shu  egatlar  orasida  turli 

shakldagi katta—kichik—pushtalar joylashadi. Bosh miyaning har bir yarim sharida 

uchta  yuza:  medial, qabariq  va  nastki  yuzalar  tafovut qilinadi.  Kalla  suyagiga  mos 

ravishda  qabariq  dorsal—  lateral  yuza  katta—kichikligi  har  xildir.  Lekin  doimiy 

bo’ladigan bir nechta egatlar bor. Bular yarim sharni bo’laklarini tashkil etadi. Har 

bir  yarim  sharda  5  ta  bo’lak  bor:  peshona,  ensa,  tepa,  chakka  bo’lagi,  yashirin 

bo’lak—yon  egat  egatchalarini  ichkarisida  joylashgan.  Bunda  peshona  bilan  tepa 

orasida  chegara  markaziy  egat  bo’lsa,  tepa  bo’lagi  bilan  ensa  orasida  tepa—ensa 

egatadir,  Peshona  qismini  dorsal  lateral  yuzasini  oddingi  pushtasida  markaziy  oldi 

PDF created with pdfFactory trial version 

www.pdffactory.com

---

 

59

egati  va  peshona  bo’lagipi  o’rta  pastki  peshona  pushta  tepa  egat  xam  markaziy 

egatining  orqasida  unga  parallel  joylashgan.  Tepa  3  ta  pushtaga:  orqa  markaziy 

pushta,  ustki  tepa  pushta  va  ostki  tepa  pushtaga  bo’linadi.  Bosh  miya  katga  yarim 

sharlarining kattaroq qismi Plashch hosil qiladi, kichikroq qismi esa xidlov miyasiga 

kiradi.