Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

3.3.Ehtiyojlarni qondirishning optimal darajasi 
 
Resurslarni  ko’proq  ishlatish  hisobidan-ehtiyojlarni  qondirish  vaqtinchalik, 
chunki,  resurslar  tugab  boravergani  sayin  kishilar  uni  kamroq  sarflash  yo’lini   
qidiradilar,        resurslarni      tejovchi      texnologiya      yaratilib,        keng  qo’llaniladi.   
Natijada    resurs    birligini    ishlatishdan    olingan      mahsulot  ko’payadi.  Umuman 
olganda  cheksiz  ehtiyojni  kamyob  resurs  bilan  ta’minlash  uchun  2  narsa  amalga 
oshishi shart: 
1.Ehtiyojlar ko’p bo’lganidan ularning hammasini birdaniga qondirish mumkin 
emas,  shu  boisdan  ularniig  eng  muhimi  ajratib  olinadi  va  ishlab  chiqarish  ularni 
qondirishga 
 
karatiladi, 
 
Masalan, 
 
hozir 
O’zbekiston 
uchun 
neft
     
mahsulotlari      va      donga      bo’lgan      ehtiyoj      eng      zarur  ehtiyojlardan 
hisoblanadi va resurslar eng avval shularni qondirishga qaratilgan. Shu sababli 2002 
yil O’zbekistonda qishloq xo’jaligi 6 foiz, sanoat –2.5 foiz, iste’mol tovarlar ishlab 
chiqarish 11,8 foiz ko’paydi va 5 million 400 ming tonna don etishtirildi. 
2.  Resurslar    kamyob   bo’lganidan    ishlab   chiqarishning’   eng   zarur 
sohalariga   ustivorlik   beriladi.   Muqobil   mahsulotlardan   eng   maqbuli tanlab 
olinadi.  Bir mahsulot uchun resurs ko’proq ketsa, tabiiy ravishda boshqasiga kamroq 
qoladi. Hadisi sharifda aytilganidek  “tejamkorlar muxtoj bo’lmaslar” 
Shuning uchun resurslar sarfining eng tejamli usuli tanlanadi, shunda shu resurs 
birligi  hisobiga  ko’proq  mahsulot  olinadi  ehtiyojni  to’laroq  kondirish  mumkin 
bo’ladi (ilova) 
Egri  chiziqda  avtomashina  va  traktor  muqobil  mahsulot,  deb  olingan.  Ularni 
ishlab chiqarish uchun ikkalasiga ham bir xil 1 tonnadan metall sarflanadi deb olsak, 
metall  resursi  esa  jami  10  tonna  bo’lsa,  traktorni  ko’proq  chiqarish  uchun 
avtomashinani  kamroq  ishlab  chiqarish  zarur  bo’ladi. Traktorni uch dona chiqarish 
uchun avtomashinani 10 ta o’rniga 7 ta chiqarish kerak. Buni boshqacha tasvirlasak 
ham  bo’ladi  (ilova  2.3).  Kamyob  resurslar  sharoitida  ehtiyojlarni  qondirishning 
optimal darajasi tanlab olinadi. Bunda kam resurs bilan ko’proq ehtiyoj qondiriladi. 
Bu  qoidaga  binoan  mahsulot  birligini  yaratish  uchun  ketgan  resurs  sarfi 
qisqarishi  shart,  aks  holda  ehtiyoj  to’la  qondirilmaydi.  Masalan,  donga  bo’lgan 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
28 
ehtiyojni to’la qondirish uchun don hosildorligini muttasil oshirib borgan holda, har 
tonna don olish uchun ketgan resurs sarfini qisqartirib borish talab qilinadi.