Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc


 Erkin va monopollashgan bozor



Download 1,07 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/239
Sana23.01.2022
Hajmi1,07 Mb.
#405169
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   239
Bog'liq
bozor iqtisodiyoti va biznes asoslari

2.2. Erkin va monopollashgan bozor 
 
Iqtisodiyotnnng  o’zi  tarixan  turli  shakllarda  mavjud  bo’lgani  kabi  Bozorda 
xaridor  va  sotuvchining  mavqei  ham o’zgarib boradi. hozirgi bozor tartiblanadigan 
bozor, unda stixiyalik, noaniq xaridor uchun ishlash kam uchraydi, mijozlar o’rtasida 
oldi-sotdi  aloqalari  muhim  va  uzoq  vaqt  uzilmay  davom  etadi.  Bozorga  tovarlarni 
tavakkalchilik  bilan  etkazish  ham  kam  uchraydi.  Tovar  chiqarishdan  oldin  bozor 
puxta  o’rganiladi,  nimani,  qancha  etkazib
 
berish  belgilab  olinadi.  Ammo  bozorda 
ma’lum  darajada  noaniqlik  saqlanib  qoladi.  Chunki,  xaridor  va  sotuvchi  mustaqil 
bo’lib, nima qilishni o’zlari hal etishadi, ularning maqsad va o’y-xayollari turlicha, 
lekin  bozor  tartiblangani  bois  beboshlik  bo’lmaydi.  Ilgarilari  bozor  asosi  tartibsiz 
bo’lgani  uchun  unda  noaniqlik  hukm  surgan,  narx-navoning  qanday  bo’lishi, 
nimaning  bozori  chaqqon,  nimaning  bozori  kasod  bo’lishini  oldindan  payqab 
bo’lmagan.  Bunday  bozorning  sarqitlari  hozir  ham  bor.  Bunga  misol  qilib 
O’ebekistondagi  dshqon  bozorlari  va  buyum  bozorlarini,  ayrim  do’konlarni  olish 
mumkin.  Bu  erda  ish  yurituvchilar  aniq  mo’ljalga  ega  bo’lmasdan,  bozor 
o’zgarishlarini  oldindan  bilmasdan  savdo  qiladilar.  Bunday  bozor  o’rniga 
tartiblangan,  madaniy  bozor  kelishi  muqarrar.  Eng  demokratik  bozor  bu  erkin 
boeordir. 
Erkin  bozor
  deganda  xaridorlar  ham,  sotuvchilar  ham  ko’p  bo’lib.  ulardan 
hsch biri monopoliya mavqeiga ega bo’lmay. bir-birini tezda topa oladigan, raqobat 
to’la-to’kis hukmron bo’lgan, narxlar erkin savdolashuv asoslari shakllanadigan bozor 
tushuniladi. 
Keltirilgan  ta’rifdan  ko’rinib  turganidek.  erkin  bozorda  xaridor  va  sotuvchi 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com


 
21 
munosabati biron bir tazyiqsiz, iqtisodiy tanlov asosida vujudga keladi, ular orasida 
murosa mavjud bo’ladi. Erkin bozorga misol qilib O’zbskistondaga qishloq xo’jalik 
mahsulotlari  bozorini  ko’rsatish  mumkin.  Bu  bozorda  millionlab  kishilar  xaridor, 
sotuvchilar  esa  davlat  xo’jaligi,  jamoa  xo’jaligi,  fermer  xo’jaligi,  minglab  tomorqa 
xo’jaligi va dala hovli sohiblaridir. Bu erda kim nimani sotish, kimdan nimani olish, 
qanday narxda savdo qilish yuqoridan turib belgilanmaydi, buni bozorning o’zi hal 
qiladi. 
Erkin  bozorda  xaridor  va sotuvchilarning tanlovi ularning saralanishiga va 
ulardan 
kuchlilarining 
monopol 
bozorni 
tashkil 
etishiga 
oaib keladi. 
• 
Monopol  bozor
  deb  ozchilik  xaridorlar  va  sotuvchilar  :  hukmron  bo’lgan, 
monopol  narx  o’rnatilgan,  raqobat  cheklangan  yoki  raqobat  umuman  bo’lmaydigan 
bozorga aytiladi. 
Monopol bozorning o’zi uch xil bo’ladi: Monopol raqobatli bozor son jihatdan 
ko’p  bo’lmagan,  bozorga  bir  xil,  o’xshash  yoki  o’rinbosar  tovarlar  chiqaradigai 
firmalar  qo’lida  bo’ladi,  ular  o’zaro  raqobat  qiladilar.  Bunga  misol  kilib 
O’zbekistondaga  kiyim-kechak  bozorni  olish  mumkin.  Bu  erda  asosan  8  ta  firma 
mahsulot  chiqaradi,  lekin  ular  nafaqat  o’zaro,  balki  tovari  O’zbskistonga  kirib 
kelgan xorij firmalari bilan ham bellashadilar. 

Download 1,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   239




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish