Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

 
13.2. Banklar 
 
 Kredit,  pul  qarz  berish  ikki  usulda  yuz be-rishi mumkin: birinchisi, bevosita 
bo’lib, bu qarz beruvchi va qarz oluvchi, o’zaro aloqada bo’lishi va bevosita pul qarz 
olish yo’li yoki nasyaga mol sotish yo’li bilan amalga oshadi. Chunki, nasyaga sotish 
mazmunan qarzga berishning o’zi. Nasyaga sotish ham ma’lum muhlat va xaq to’lash 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
97 
asosida  yuz  beradi,  ya’ni  tovar  bahosiga  ustama  qo’yilib,  tovar  nasyaga  sotiladi. 
Rivojlangan mamlakatlarda tovar va to-varlashgan xizmatlarga to’yingan bozor sharoitida 
avtomobil,  turar  joy,  yaxta,  video  va  boshqa  apparaturalar  kabilar  keng  miqyosda 
kreditga  sotiladi,  ya’ni  bo’lajak  daromad  hisobiga  sotilib,  tovar  xaqi  bo’lib-bo’lib 
foiz bilan to’lanadi. 
O’tmishdagi  sudxo’rlik,  hozirgi  davrdagi  innovatsiyada  moliyadagi  venchur 
kapitalining ayrim qismlari ham bevosita kreditning ko’rinishlaridir. 
Ikkinchi  usul  bilvosita  bo’lib,  qarz  berish  vositachilik  yo’li  bilan,  ya’ni 
uchinchi  sub’ekt  yordamida  amalga  oshadi.  Bunda  alohida  kredit  tashkilot  va 
korxonalari  yuzaga  kelib,  banklar  paydo  bo’ladi.  Banklar  haqiqatdan  ham  kredit 
vazifalarini o’zida mujassamlashtirgan muassasadir. 
Banklar  kreditdagi  ikki  tomonni  bir-biriga  bog’laydi,  ular  o’rtasidagi  zarur 
aloqalarni  o’zi  bajaradi.  Bo’sh  pul  egalari  va  pulga  muhtojlar  bank  orqali  o’z 
muammolarini hal qiladilar. Amalda bank faoliyati tufayli bundagi sub’ektlar bankka 
pul qo’yuvchi va qarz oluvchilarga aylanadilar. Bank pul qo’yuvchilarga foiz to’lasa, 
pul  oluvchilardan  foiz  oladi.  Bu  foizlar  o’rtasidagi  farq  bank  daromadini 
shakllantiradi. 
Bundan  tashqari  banklar  xazina  saqlovchi  va  qimmatbaho  qog’ozlar 
chiqaruvchi bosh bo’g’indir. Davlat emissiyasi ham bank orqali amalga oshadi. Shu 
bilan birga banklar garovga boylik qo’yish vazifasi, kapital va iste’molchi kreditlari 
kabi  vazifalarni  ham  bajaradi.  Umuman  ban-klarning  kredit,  moliyalashtirish 
sohasidagi  faoliyati  juda  keng  bo’lib,  bozor  iqtisodiyotining  shakllanishi  va 
rivojlanishi  ko’p  jihatdan  banklar  faoliyatining  keng  ko’lamligi  hamda  banklar 
tizimining rivojiga bog’liqdir.