Umumiy kimyo va fizika

Analizni bajarish xillari.
Analiz to’la yoki qisman bajarilishi ham mumkin. To’la analiz qilishda moddani tashkil qilgan elementlarning hammasi,ular qaysi holda birikkanligidan qatьiy nazar, aniqlanishi kerak. Misol uchun benzin analiz qilinganda. uning tarkibidagi uglerod, vodorod, kislorod, qo’rg’oshin, fosfor va boshqalarning foiz miqdorlari aniqlanadi. +isman qilingan analizda moddaning biror komponentini aniqlash natijasiga qarab ham uning tarkibi haqida xulosa chiqarish mumkin. Masalan, dorixonadan olingan aspirinning tozaligini unga qo’shilgan salitsil kislota miqdoridan bilish mumkin. Benzinning sifatini bilish uchun qisman analiz qilib, uning tarkibidagi tetraetilqo’rg’oshin yoki aromatik uglevodorodlarning foiz miqdorlarini bilish kifoya.
Baьzan biror elementning umumiy miqdori emas, balki qaysi shaklda ekanligini ham bilish zarur bo’ladi. Masalan, ma’danlarni analiz qilishda oltingugurtning umumiy miqdori emas, balki qancha qismi erkin [S⁰], sulьfid [S^2-], pirit [S₂^2- va [SO₄^2-] holda ekanligini bilish kerak bo’ladi. Analizning bu turi faza analizi deyiladi.
Bajarilish vaqtiga qarab, analiz metodlari ikkiga bo’linadi. Misol uchun, po’lat eritishda xatosi kattaroq bo’lsa ham, analiz natijalari tezlik bilan olinishi kerak. Analiz uzoq vaqt bajarilsa, o’tgan davr ichida yaroqsiz mahsulot chiqishi mumkin. Bunday analiz ekspress-analiz deyiladi.
Ba’zi bir analizlarni bajarilayotganda vaqtni ayalmaydi, ammo natijalar juda aniq bo’lishi kerak. Buning uchun sezgir metodlar va zamonaviy asbob-uskunalardan foydalanish lozim.Oydan olingan namunalarni analiz qilish bunga misol bo’la oladi.
Insoniyat tarixida birinchi marta boshqa planeta-oydan olib kelingan namunalarni nihoyatda sinchiklab, eng sezgir asboblar-uskunalar yordamida analiz qilinganda. albatta, vaqtni ayamaslik kerak. Oydan keltirilgan tuproq namunasining analizi shuni ko’rsatdiki, unda anorganik va organik moddalarning tarkibidagi uglerodning miqdori 210^-4% ga teng ekan.