№
|
Mаvzulаr
|
Qisqаchа mаzmuni
|
Sоаti
|
1
|
Umumiy kimyo va fizika faniga kirish. Atom tuzilishi. Kimyoviy bog’lanish.
|
Noorganik kimyo fanining mohiyati, uning biologiya, ekologiya va agrokimyo fanlari bilan bog’liqligi, uning ahamiyati, materiya, modda, atom, molekula va kimyoviy element to’g’risidagi tushunchalar, atom-molekulyar ta’limot.
Atom tuzilishi, atomning yadro modeli. Atom tuzilishi haqida klassik ta’limot. Shredinger tenglamasi. N.Bor postulotlari va to’lqin mexanikasi. Atom yadrosining tuzilishi. Yadro energiyasidan foydalanish, kimyoviy elementlarni kelib chiqishi. Bor postulotlari Kvant mexanikasi haqida tushuncha. Atomda elektronning energetik holati. Kvant sonlari va ularni fizik ma’nosi, elektron bulutlar formasi, Pauli printsipi, Xund va Klechkovskiy qoidalari; ularni atom orbitalarini elektronlar bilan to’lib borishda qo’llanilishi.
Elektromanfiylik. Ion bog’lanish. Kovalent bog’lanish, kovalent bog’lanish energiyasi. Kovalent bog’lanishning xossalari. Metall bog’lanish. Vodorod bog’lanish. Valent bog’lanish va malekulyar orbitallar usuli. Kimyoviy bog’ning asosiy xususiyatlari va kimyoviy bog’ning hosil bo’lish mexanizmi. Kimyoviy bog’ning to’yinuvchanligi va yo’naluvchanligi. Kimyoviy bog’lanishlarning asosiy turlari: ion, kovalent (qutbli va qutbsiz), donor-aktseptor, dativ, vodorod va metall.
|
2
|
2
|
Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat. Kataliz
|
Reaktsiya tezligi, reaktsiya tezligiga kontsentratsiyaning ta’siri. Massalar ta’siri qonuni, reaktsiya tezligiga temperaturaning ta’siri. Kimyoviy reaktsiyaning faollanish energiyasi. Oddiy va murakkab reaktsiyalar. Kataliz. Qaytar va qaytmas reaktsiyalar. Kimyoviy muvozanat konstantasi. Getrogen sistemalarda bo’ladigan kimyoviy muvozanatlar. Kimyoviy muvozanatning siljishi. Qaytar va qaytmas reaktsiyalar, kimyoviy muvozanatning siljishi, Le-Shatel’e tamoyili.
|
2
|
3
|
Eritmalar haqida umumiy tushunchalar
|
Eritmalar. eritmalar kotsentratsiyasini ifodalash usullari. To’yingan eritma. eruvchanlik. Moddalarning erish issiqligi. eritmalarning xossalari. eritmalar tabiati xaqida nazariyalar. eritmalarning qaynash va muzlash haroratlari. eritmalarda erish jarayoni. Gazlarning eruvchanligi.
|
2
|
4
|
Kalloid eritmalar
|
Kolloid sistemalarni elektrolitlar yordamida koagullash. Gidrofob zollarning elektrolitlar yordamida koagullanishi. Tez va sekin boradigan koagullanish kinetikasi. Shul’tse-Gardi qoidasi.
Kush elektr kavat nazariyasi asosida dispers sistema zarrachalarining tuzilishi xaqidagi mitsellyar nazariya. Kolloid zarracha hosil bo’lish mexanizmi.
Mikrogeterogen sistemalar. Tuproq kolloidlari. emul’siyalar, Aerozollar va ularning ekologiyaga ta’siri va uni ishlab chiqarishdagi axamiyati. Nanomateriallar olinishi va kolloid sistemalar bilan bog’liqligi.
|
2
|
5
|
Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari. Dissotsiatsiya jarayoni va tuzlar gidrolizi. Kompleks birikmalar.
|
Tabiatda oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarining roli. Oksidlanish darajasi. Oksidlanish qaytarilish reaktsiyalarining turlari. Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarining tenglamalarini tuzish. eng muhim oksidlovchi va qaytaruvchilarni xossalari. elektr energiyasining kimyoviy manbalari. Gal’vanik elementlar oksidlanish-qaytarilish potentsiali. Akkumulyatorlar. elektroliz konunlari. elektroliz.
Elektrolitik dissotsiyalanish nazariyasi. Dissotsiya jarayoni. Dissotsiyalanish darajasini aniqlashda ishlatiladigan usullar. Ostval’dning suyultirish qonuni. elektrolit kuchi. Dissotsiyalanish doimiysi. Kuchli elektrolitlar. elektrolitik dissotsiyalanish nazariyasi nuqtai nazaridan kislota, asos va tuzlarning xossalari. Suvning dissotsiyalanishi. Vodorod ko’rsatkich. Tuzlarni gidrolizi.
Kompleks birikmalardagi kimyoviy bog’larni tabiati. Koordinatsion birikmalarini olish. Verner nazariyasi. Koordinatsion birikma xillari. Koordinatsion birikmalarda izomeriya xodisasi. Koordinatsion birikmalarni nomlash. Koordinatsion birikmalarda kimyoviy bog’lanish tabiati. eritmalarda kompleks birikmalarni dissotsiyalanishi.
|
2
|
6
|
Metall va metallmaslar, ularning umumiy xossalari
|
Metallar, s-p-d- va f elementlari. Vadarod va galogenlar. 5 va 6 guruh elementlarining umumiy xossalari. Kislarodning olinishi va uning axamiyati , alatropik turlari. Kislarod va ozoning fizikaviy va kimyoviy xossalari. Vodorod peroksid.Oltingugurtning fizikaviy xossalari. Oltingugurtning ishlatilishi. Vadarod sulfide. Sulfat angidirit. Oltingugurtning kislarodli birikmalarining olinishi.Azot va fosforni olinishi, kimyoviy va fizik xossalari va ularning birikmalari.
|
2
|
7
|
Moddalarning sifat analizi
|
Analitik kimyo fanining ahamiyati. Xozirgi vaqtda biologik jarayonlarni borishida, tabiatni muhofaza qilishda analitik kimyo fanining roli. Analitik kimyoning nazariy asoslari. Modda va moddalar aralashmasining sifat va miqdoriy tarkibini aniqlash. Analitik reaktsiyalar. Analitik reaktsiyalarni o’tkazish usullari va amalga oshirish shart-sharoitlari. Reaktsiyalarning sezuvchanligi, tanlab ta’sir etishi va o’ziga xosligi. eritmani bo’lib-bo’lib va sistematik analiz qilish. Kationlarning guruhlarga bo’linishi. Guruh reagenti.
|
2
|
8
|
Miqdoriy analiz usullari
|
Miqdoriy analiz uslublari. Tortma (gravimetrik) analiz va unga qo’yilgan talablar. Hajmiy analizning mohiyati. eritma kontsentratsiyasini ifodalash usullari va hajmiy analiz natijalarini hisoblash. Kislota-asosli titrlash. Indikatorlar nazariyasi. Indikatorlarni tanlash. Titrlash egri chiziqlari. Kuchli kislotalarni kuchli ishqor bilan titrlash egri chiziqlari. Kislota asos titrlash uchun standart ishchi eritmalarni tayyorlash.
|
2
|
9
|
Titirlash usullari.Fizik-kimyoviy metodlar
|
Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari asosida titrlash (permanganatometriya, xramotometriya, yodometriya, bromatometriya). Oksidlanish-qaytarilish potentsiallari. Kompleks birikmalarining hosil bo’lish mexanizmi. Koordinatsion birikmali eritmalarda muvozanat, eritmadagi koordanatsion birikma muvozanatiga haroratning ta’siri. SHartli barqarorlik konstantasi. Cho’ktirish va kompleks hosil qilish usullari. Umumiy tavsifi. Kompleksonometrik titrlash usullari.
|
2
|
10
|
Organik birikmalarning klassifikatsiyasi.
|
Organik birikmalarni nomlashning asosiy printsiplari. Izomeriya. Gomologiya va gomologik qator. Asosiy funktsional guruhlar va organik birikmalarning sinflari.
Uglevodorodlar. Alkanlar va ularning kimyoviy xossalari: galogenlash (xlorlash, bromlash, yodlash, ftorlash, nitrolash, sul’foxlorlash, sulfooksidlash, oksidlash. Radikal reaktsiyalarning tanlovchanligi va alkil radikallarning nisbiy barqarorligi. Alkanlarning o’simlik va hayvonat dunyosiga ta’siri.
Alkenlar. Fazoviy izomeriya (nomlashda tsis-, trans- va Z-, E-sistema). Alkenlarni olish usullari. elektrofil birikish. Stereo- va regioselektiv reaktsiyalarning mexanizmlari haqida umumiy tushuncha. Galogenlash, gidrogalogenlash. Markovnikov qoidasi. Xarash qoidasi bo’yicha vodorod bromidning birikish, gidratlanish reaktsiyalari. Alkenlarni gidrogenlash. Alkenlarni kaliy permanganat va kislota peroksidlari bilan oksidlash. Borgidridning birikishi. Alkenlarni ozonlash. Alkenlarning xalq xo’jaligida qo’llanishi.
Alkinlar va alkadienlar. Alkinlarning gomologik qatori. Nomenklaturasi. Izomeriyasi. Uch bog’ning tabiati. Alkinlarga elektrofil birikish. Galogenlash, gidrogalogenlash, gidratlanish (Kucherov reaktsiyasi). Alkinlarni tsis-va trans- alkenlargacha qaytarish. C-H -atsetilen bog’ining kislotaliligi, karboanion haqida tushuncha. Izopren, tabiiy va sintetik kauchuklar.
|
2
|
11
|
Polimer moddalarning olinishi va xossalari
|
Polimerlanish reaksiyalari. Monomerlarning turlari. Polimerlarning o'ziga xos turlari. Polimerlanish darajasi. Polimer eritmalarning qovushqoqligi. Polimerlarning ishlatilish soxalari. Respublikamizda polimer ishlab chiqarish jarayonining texnalogik tizimlari. Polietilen, polipropilen, nitron tolasi va boshqalar.
|
2
|
12
|
Aromatik uglevadarodlar
|
Aromatik uglevodorodlar. Aromatiklik. Xyukkel qoidasi. Di- va polixalqali aromatik uglevodorodlar: naftalin, antratsen, fenantren va ularning inson organizmiga va ekologiyaga ta’siri. elektrofil almashinish reaktsiyalari: galogenlash, nitrolash, alkillash, atsillash, sul’folash. elektrofil almashinish reaktsiyasida yo’naltirish qoidasi. Benzol va uning gomologlarini gidrogenlash va oksidlash.
|
2
|
13
|
Gidroksil,karbonil va karbosil guruhli birikmalar
|
Karbonil birikmalar (oksobirikmalar). Nomenklaturasi, karbonil guruhning tuzilishi. Olinish usullari: spirtlarni oksidlash, digalogen birikmalarni gidroliz qilish, alkenlarni ozonlash. Kucherov reaktsiyasi bilan ketonlarning olinishi. Kimyoviy xossalari: vodorodning, natriy bisul’fitning, tsian kislotaning, magniyorganik birikmalarning birikishi. Gidroksilamin (oksimlar), gidrazin va uning hosilalari (gidrazonlar, fenilgidrazonlar) bilan reaktsiyalari. Atsetallar va ketallar. Al’degidlardan trimer va polimerlarning (paraform, paral’degid) hosil bo’lishi . -Vodorod atomi ishtirokida (galogenlash) boradigan reaktsiyalar. Al’degid va ketonlarning oksidlanishi. Xloral va uning o’ziga xos xususiyatlari. Al’dol va kroton kondensatsiya. CHumoli al’degidi, atseton va uning ishlatilishi. Fenolformal’degid smolalar. Fridel-Krafts reaktsiyasi bo’yicha aromatik ketonlarni olish. Atsetofenon. Benzofenon. Ishlatilishi. To’yinmagan al’degid va ketonlarning ayrim tabiatda uchraydigan vakillari.
|
2
|
14
|
Nitribirikmalar va aminobirikmalar
|
Nomenklaturasi. Olinish usullari. Kimyoviy xossalari: galoidni gidroksil-, amino-, tsiano- va nitroguruhlarga almashtirish. To’yingan uglerod atomida nukleofil almashinish reaktsiyasining mexanizmi (mono- va bimolekulyar mexanizmlar).
|
2
|
15
|
Fizikaviy kimyoning asosiy tushunchalari
|
Fizikaviy va kolloid kimyoning biologiya, ekologiyadagi ahamiyati. Kimyoviy termodinamika asoslari. Asosiy tushunchalar va ta’riflar. Ichki energiya. Issiqlik va ish energiyaning uzatilish shakllaridir. Qaytar va qaytmas jarayonlar. Maksimal ish. Termodinamikaning birinchi qonuni.
Termokimyo. Gess qonuni. ental’piya. Biologik jarayonlarni o’rganishda termodinamika birinchi qonunining axamiyati.
Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Entropiya. Gibbs- Gel’mgol’ts tenglamasi. Termodinamika ikkinchi qonuni va biologik jarayonlar. Termodinamikaning uchinchi qonuni.
|
2
|
|
|
