Umumiy gidrologiya fanidan yakuniy nazorat savollari

73.Tuproq va o’simliklar yuzasidan bug’lanish.
Tuproq va o'simliklar yuzasidan suv￾ning bug‘ga o‘tishiga yalpi bugianish, o‘simliklarning o‘sishi jara￾yonida suvning sarflanishiga esa transpiratsiya deyiladi.

Suv b u g i atmosferada kondensatsiyalanib, bulutlami va

yoginlam i hosil qiladi. Atmosferadagi bugianish va kondensatsiya

jarayonlari tufayli Yer kurrasida suvning aylanishi sodir boiadi. Shu

aylanishda ishtirok etuvchi namlikning miqdori 0,577 mln.km3 ga

teng va uni bugiatish uchun sarflangan energiyaning qiymati 14,1020

kj ni tashkil etadi. Bu, demak, Yer shariga kelgan Quyosh nurlarining

30% foizidir. Materiklarga tushadigan yogin miqdori 0,103 mln.km3

ga teng, bugianish esa 0,063 mln.km3, oqim miqdori esa 0,040 mln.

km3 ni tashkil etadi.

74.Daryolarning asosiy to’yinish manbalari.
Дарёлар тўйинишининг асосий манбаи атмосфера ёғинларидир, ёмғир кўринишида тушган ёғинлар ер юзасида оқим ҳосил қилади ва дарёлар тўйинишининг бевосита манбаи бўлади.

Агар ёғин қор кўринишида ёғса, у ер сиртида йиғилиб, ҳаво ҳарорати кўтарилгач эрийди. Қорнинг эришидан ҳосил бўлган сувлар ҳам дарёлар тўйинишида қатнашади.

Ер юзасининг баланд тоғли қисмига ёққан қорлар бир ёз мавсумида эриб улгурмайди, натижада у ердаги қор заҳирасини бойитиб, доимий қорликлар ва музликларни тўйинтиради. Ана шу баланд тоғлардаги асрий қорликлар ва музликлар суви дарёлар тўйинишининг яна бир манбаи ҳисобланади.

¨мғир сувлари ҳамда қор ва музликларнинг эришидан ҳосил бўлган сувларнинг бир қисми ер остига сизилиб, грунт ва ер ости сувларига қўшилади. Ер ости ва грунт сувлари ҳам дарё ўзанига секин асталик билан қўшилади, натижада дарёларда доимий сув бўлиши таъминланади.

Шундай қилиб, дарёлар тўйинишининг тўрт манбаи мавжуддир:

- ёмғир сувлари;

- мавсумий қор қопламининг эришидан ҳосил бўлган сувлар;

- музликларнинг эришидан ҳосил бўлган сувлар;

- ер ости сувлари.

Юқорида айтилган манбалардан ҳосил бўлиб, дарёларга қўшиладиган сув миқдори турли ҳудудларда турлича қийматларга эга бўлади. Бу миқдор дарё ҳавзасининг иқлим шароитига боғлиқ ҳолда йил фасллари бўйича ўзгариб туради