Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

Sinash uchun savollar:
1.
Sinish qonunlarini tushuntiring. 
2.
Frenel qonunini fizik moxiyatini tushuntiring. 
3.
Yorugʻlikni qutblanishini hodisasini tushuntiring. 
4.
Tajriba qurilmasini ishlash mehanizimini tushuntiring. 

---

227 
11-laboratoriya ishi 
CHORAK VA YARIM TOʻLQINLI PLASTINKA 
(
Qoʻshimcha foydalanish uchun adabiyotlar: 19, 20, 22, 23, 32, 38, 53, 56.
)
 
 
Tajriba maqsadi: 
Yorugʻlik doiraviy intensivligini analizator oʻrnining funksiyasi 
sifatida oʻlchash. Chorak toʻlqinli plastinkani yorugʻlikning qutublanishini olish 
uchun qoʻllash. 
Qisqacha nazariya: 
Toʻlqin plastinka yoki sekinlashtirgich optik qurilma boʻlib, u 
undan oʻtayotgan yorugʻlik nurining qutblanish turini oʻzgartiradi. Tipik toʻlqin 
plastinka oddiy ikki yoqlama sindiruvchi kristall yoki qalinligi puxta tanlangan 
ikki marta sindiruvchi polimer plyonkadir.
Agar parallel yorugʻlik nuri toʻlqin plastinkaga perpendikulyar tushsa, ikki marta 
sindirish xossasi tufayli yorugʻlik nuri ikkita komponentga ajraladi. Bu ikki 
komponentaning tebranish tekisliklari bir-biriga perpendikulyar va ularning 
fazaviy tezliklari bir-biridan bir oz farq qiladi. Chorak toʻlqin plastinka uchun 
folganing qalinligi shunday tanlanganki, yorugʻlik elektr maydoni komponentining 
vektori yorugʻlik tarqalishi yoʻnalishi atrofida yorugʻlik chastotasiga teng tarzda 
aylanadi va boshqa perpendikulyar tebranayotgan yorugʻlik komponentidan λ/4 
fazaga orqada qoladi. Yarim toʻlqin plastinka uchun qalinlik shunday tanlanganki, 
yuzaga keladigan 
𝜆/2
qiymatga ega boʻladi. 
Bu tajribada monoxromatik yorugʻlik chorak toʻlqin yarim toʻlqin plastinkaga 
tushadi. Chiqayotgan yorugʻlikning qutblanishi toʻlqin plastinkalar optik oʻqi bilan 
tushayotgan yorugʻlik yoʻnalishi orasidagi turli burchaklarda tadqiq qilinadi. 
Toʻlqin plastinkaga kirayotgan chiziqli qutblangan yorugʻlik toʻlqin plastinkaning 
optik oʻqida ikkita toʻlqinga ajralishi mumkin, parallel (yashil rangda tasvirlangan) 
va perpendikulyar (koʻk). Plastinada parallel toʻlqin perpendikulyar toʻlqinga 
nisbatan ancha sekinroq tarqaladi. Plastinaning qarama-qarshi tarafida parallel 
toʻlqin perpendikulyar toʻlqinga nisbatan aniq yarim toʻlqin uzunligiga tutib 
qolinadi. 

---

228 
 
89-rasm. Yarim toʻlqin plastinka sxemasi.