Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

oʻlchash aniqligi
deyiladi. 
Aniqlik klasslari esa oʻlchov asboblariga qoʻyilishi mumkin boʻlgan, keltirilgan 
(asosiy) xatolik qiymati bilan belgilanadi. Aniqlik klassi oʻlchov asbobining 
shkalasida qayd qilingan boʻladi. Oʻlchov asbobi shkalasining hamma ish qismi 
boʻyicha olingan oʻlchov aniqligi bu shkalada koʻrsatilgan aniqlik klassi 
qiymatidan oshmasligi kerak. Masalan, oʻlchov asbobi 0,5 aniqlik klassiga tegishli 
boʻlsa, undagi keltirilgan asosiy xatolik 0,5% ortmasligi kerak. 
Oʻlchov asboblari hozorgi vaqtda quyidagi aniqlik klassalri bilan chiqariladi: 
0,005; 0,02; 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1,0; 1,5; 2,5; 4,0; 6,0. 
Aniqlik kassi 0,1 gacha boʻlgan oʻlchov asboblari laboatoriya sharoitlarida va 
texnik oʻlchov asboblarini tekshirish uchun qoʻllaniladi, aniqlik klassi 0,1…2,5 
gacha boʻlgan oʻlchov asboblari sanoatdagi oʻlchash ishlarida, aniqlik klassi 4,0 va 
6,0 boʻlgan oʻlchov asboblari esa kontrol va signalizatsiya ishlarida keng 
qoʻllaniladi.
Oʻlchov asboblari quyidagi talablarga javob bera oladigan bolishlari kerak. 
1.
Oʻlchash aniqligi yuqori darajada boʻlishini taminlash. Bunda oʻlchov 
asbobining korsatishi oʻlchanayotgan miqdorining haqiqiy qiymatiga yuqori 
darajada yaqin bolishi talab qilinadi. 
2.
Yuqori sezgirlik, sezgirlik deb oʻlchov asbobi strelkasining shkala boʻyicha 
chiziqli yoki burchak siljishi oʻzgarishi 
∆𝑌
ning oʻlchanayotgan miqdori qiymati 
oʻzgarishi 
∆𝑋
ga nisbatiga aytiladi: 
𝑆 =
∆𝑌
∆𝑋
Oʻchov asbobining sezgirligi 
𝑆
uning shkala boʻlinmasi qiymati 
𝐶
ga teskari 
nisbatda boʻladi; 
𝑆 =
1
𝐶
shkala boʻlinmasi qiymati quyidagicha aniqlanadi: 
𝐶 =
∆𝑋
∆𝑌
Shkala boʻlinmasi 
∆𝑌 = 30
boʻlgan oʻlchov asbobida oʻlchanadi – miqdor 
qiymati 
∆𝑋 = 3 𝐴
boʻlsa, 
𝐶 =
3
30
= 0,1
; 
𝑆 =
1
0,1
= 10
boʻladi. 
∆𝑋 = 15 𝐴
boʻlsa, 

---

9 
𝐶 =
15
30
= 0,5
; 
𝑆 =
1
0,5
= 2
boʻladi. Bundan koʻrinadiki, shkala boʻlinmasi qiymati 
𝐶
qancha katta boʻlsa, oʻlchov asbobining sezgirligi shuncha kichik boʻladi. 
3.
Tashqi sharoit va tashqi ta`sirlari oʻzgarmas boʻlganda oʻlchov asbobining 
koʻrsatishi ham oʻzgarmas boʻlib qoladi. 
4.
Oʻlchov asbobi inertsionligining kam boʻlishi tez oʻzgaruvchi miqdorlarini 
oʻlchash imkonini beradi. 
5.
Masofadan turib oʻlchash, oʻlchash natijalarini uzoq masofalarga uzatish, 
oʻlchov informatsion sistemalar kompleksini tuzush va boshqa imkoniyatlarining 
boʻlishi lozim. 
6.
Oʻlchov asboblari va bloklaridan avtomatika sistemalariga xizmat qiladigan 
oʻlchov sistemalarini komplektlash imkonini berishi talab qilinadi[28].