Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

 
1.176-rasm 
1.177. Molekula bir xil massadagi boshqa bir statsionar molekula bilan to'qnashadi. To'qnashuv ideal 
elastik bo'lganda, ajralish burchagi (a) 90 ° ga teng ekanligini ko'rsating; (b) to'qnashuv elastik 
bo'lmaganda 90° dan farq qiliahinu ko'rsating. 

---

1.178. Raketa tezligi raketaga nisbatan u ga teng bo'lgan barqaror gaz chiqaradi. Gaz chiqarish tezligi 
μ kg/s ga teng. Bu holda raketa harakati tenglamasi mw = F-m u ko'rinishda bo'lishini ko'rsating, bu 
yerda m - berilgan momentdagi raketaning massasi, w - uning tezlanishi va F - tashqi kuch. 
1.179. Raketa o’ziga nisbatan u tezlikda doimiy bo'lgan barqaror reaktivni chiqaradi. Agar 
boshlang'ich momentda u 
massasiga ega bo'lsa va tezligi nolga teng bo'lsa, raketaning massasi m 
ga teng bo'lgan momentdagi tezligi v ni toping. Yuqoridagi masalada berilgan formuladan 
foydalaning. 
1.180. Agar raketa o‘zgarmas w tezlanish bilan harakat qilgansa, tashqi kuchlar yo‘q, gaz raketaga 
nisbatan o‘zgarmas u tezlik bilan chiqasa va uning massasi boshlang‘ich momentda 
ga teng 
bo’lsa, raketa massasining vaqt bo‘yicha o‘zgarib turadigan qonunni toping. 
1.181. Massasi 
bo'lgan kosmik kema tashqi kuchlarsiz 
doimiy tezlikda harakat qiladi. Harakat 
yo'nalishini o'zgartirish uchun reaktiv dvigatel yoqiladi. U kosmik kemaga nisbatan doimiy bo'lgan va 
kosmik kemaning harakatiga to'g'ri burchak ostida yo'naltirilgan tezligi u bo'lgan gaz oqimini chiqara 
boshlaydi. Kosmik kemaning massasi m ga kamayganda dvigatel o'chiriladi. Reaktiv dvigatelning 
ishlashi tufayli kosmik kemaning harakat yo'nalishi qancha burchakka og'di? 
1.182. Qum bilan to’ldirilgan arava o’zgarmas F kuch ta’sirida harakatlanadi. Bu jarayon 
davomida.Arava tubidagi teshik orqali qum o’zgarmas μ (kg/s) tezlikda to’kiladi. Agar dastlabki vaqt 
momentida aravaning tezligi nolga teng bo’lib, massasi esa 
ga teng bo’lsa t vaqtdan keying 
tezlanish va tezligini toping. 
1.183. Oʻzgarmas gorizontal F kuchi taʼsirida massasi 
boʻlgan yassi vagon oʻngga harakatlana 
boshlaydi (1.183-rasm). Harakatsiz bunkerdan vagonga qum to'kiladi. Yuklanish tezligi doimiy va μ, 
kg/s ga teng. Yuklash jarayonida yassi vagonning tezligi va tezlanishining vaqtga bog'liqligini toping. 
Ishqalanish ahamiyatsiz darajada kichik. 
1.184. Uzunligi l bo‘lgan AB zanjir silliq gorizontal trubkada shunday joylashganki, uning h uzunlikdagi 
qismi erkin osilib turadi va B uchi bilan stol yuzasiga tegib turadi (1.184-rasm). Ma'lum bir vaziyatda 
zanjirning A uchi bo'shatiladi. Zanjirning bu uchi qanday tezlik bilan trubadan chiqib ketadi?
1.183-rasm 1.184-rasm 1.187-rasm 
1.185. Zarrachaning ma'lum O nuqtaga nisbatan impuls momenti vaqt o'tishi bilan
qonun bo’yicha o'zgaradi, bu yerda a va b doimiy vektorlar,va a
⊥
b. N va M vektorlar orasidagi 
burchak 45° ga teng bo‘lganda, zarrachaga ta’sir etuvchi kuchning O nuqtaga nisbatan N kuch 
momentini toping. 

---

1.186. Massasi m bo'lgan shar gorizontga α burchak ostida 
boshlang'ich tezligi bilan otildi. 
To‘pning otilgan nuqtasiga nisbatan impuls momenti vektori qiymatining vaqtga bog’liqligini toping. 
m = 130 g, α= 45° va 
= 25 m/s bo'lsa, traektoriyaning eng yuqori nuqtasida M impuls momentini 
toping. Havoning qarshilik kuchini hisobga olmang. 
1.187. Silliq gorizontal sirt ustida v tezlik bilan sirg‘alib ketayotgan m massali A disk O nuqtada silliq 
devor bilan elastik to‘qnashuvni boshdan kechiradi (1.187-rasm). Diskning harakat yo'nalishi A va 
devorning normali orasidagi burchak α ga teng. Toping: (a) bu jarayonda diskning burchak momenti 
M o'zgarmas bo'lib qoladigan nuqtalarini; b) O nuqtadan l masofada diskning harakat tekisligida 
joylashgan 0' nuqtaga nisbatan disk burchak impulsi vektorining o'sish kattaligi. 
1.188. Shiftga O nuqtada uzunligi l bo'lgan ip bilan osilgan m massali kichik shar gorizontal aylana 
bo'ylab doimiy burchak tezligi ω bilan harakat qiladi. Qaysi nuqtalarga nisbatan sharning M impuls 
momenti o’zgarmas bo‘lib qoladi? Yarim aylanish davomida olingan O nuqtaga nisbatan sharning 
impuls momenti vektori o'sishining kattaligini toping. 
1.189. Massasi m boʻlgan shar Yer yuzasidan h balandlikdan boshlangʻich tezliksiz pastga tushadi. 
Tushish vaqtida shar impuls momenti vektorining o'sishini toping (V tezlik bilan gorizontal 
yo'nalishda harakatlanuvchi sanoq sistemaning 0 nuqtasiga nisbatan). To'p O nuqtadan tusha 
boshlaydi. Havoning qarshilik kuchini hisobga olmang. 
1.190. Silliq gorizontal disk o'z markazidan o'tuvchi O statsionar vertikal o'q atrofida doimiy burchak 
tezlik bilan aylanadi. Diskka bog’langan sanoq sistemadagi O nuqtaga nisbatan diskning M (t) impuls
momentini toping. Ushbu impuls momentiga Koriolis kuchi sabab bo'lganligiga ishonch hosil qiling. 
1.191. Zarrachaning potensial energiyasi U
(k - musbat doimiy, r - zarrachaning maydon 
markazi O dan masofasi) bo'lgan markaziy kuch maydonida yopiq traektoriya bo'ylab zarracha 
harakat qiladi. Zarrachaning O nuqtadan minimal masofasi 
va O dan eng uzoq nuqtadagi tezligi 
ga teng bo‘lsa, uning massasini toping. 
1.192. Kichkina shar 0 nuqtada uzunligi l bo'lgan vaznsiz ip bilan osilgan. Keyin shar chetga tortiladi, 
shunda ip vertikaldan ϴ burchakka buriladi va harakatga keladi.Harakat jarayonida maksimal π/2 ga 
og'ishi uchun unga qanday boshlang'ich tezlik berilishi kerak? 
1.193. Cho'zilmaydigan ipga bog'langan m massali kichik jism silliq gorizontal tekislik bo'ylab 
harakatlanadi. Ipning ikkinchi uchi doimiy tezlik bilan O (1.193-rasm) teshikka tortilmoqda. Agar r = 
da ipning burchak tezligi 
ga teng bo'lsa, ipning tarangligini jism va teshik orasidagi masofa r 
funksiyasi sifatida toping. 
1,.193-rasm 1.198-rasm

---

1.194. Yengil cho'zilmaydigan ip R radiusli massiv qo'zg'almas blokka o'ralgan. Ipning erkin uchiga m 
massali kichik jism bog'langan. t = 0 vaqtda tizim bo'shatiladi va harakatlana boshlaydi. Jismning blok 
o‘qiga nisbatan impuls momentini t vaqtga bog‘liq holda toping. 
1.195. Massasi m va radiusi R boʻlgan sfera gorizont bilan α burchak hosilqilgan qiya tekislikda 
sirpanmasdan aylana boshlaydi.Boshlang'ich momentda tekislikka tegib turgan nuqtasiga nisbatan 
Sfera impuls momentining vaqtga bog'liq holda toping. To'liq silliq qiya tekislik holatida olingan natija 
qanday o'zgaradi? 
1.196. Muayyan zarralar sistemasi O nuqtaga nisbatan umumiy impuls p ga va M impuls momentiga 
ega.Zarralarning O nuqtaga nisbatan joylashuvi 
radius vektori bilan aniqlanadigan O' nuqtaga 
nisbatan M' burchak impulsini toping. Sistemasining impuls momenti qanday holda O nuqtani 
tanlashga bog'liq emasligini aniqlang. 
1.197. Zarralar sistemasining M burchak impulsi K sanoq sistemasining O nuqtasiga nisbatan M = 
Ḿ+I
a] ko‘rinishida ifodalanishi mumkinligini ko‘rsating, bunda Ḿ uning impulsi momenti. 
- 
inersiya markazining O nuqtaga nisbatan radius vektori, p - K sanoq sistemasidagi zarralar tizimining 
umumiy impulsi. 
1.198. Vo tezlik bilan harakatlanayotgan m massali shar 1.198-rasmdagi kabi qo’zg’almas qattiq 
gantelning sharlaridan biri bilan yuzma-yuz elastik to'qnashuvni boshdan kechiradi. Har bir sharning 
massasi m/2 ga teng, ular orasidagi masofa esa l. Sharlarning o‘lchamini hisobga olmaganda, 
to‘qnashuvdan keyingi gantelning M impuls momentiini toping .( gantelning inersiya markaziga 
nisbatan) 
1.199. Har birining massasi m bo'lgan ikkita kichik bir xil disk silliq gorizontal tekislikda yotadi. Disklar 
uzunligi 
va qattiqligi x bo'lgan yengil deformatsiyalanmagan prujina bilan o'zaro bog'langan. 
Muayyan momentda disklardan biri 
tezlik bilan prujinaga perpendikulyar gorizontal yo'nalishda 
harakatga keltiriladi. agar u birlikdan ancha kichik ekanligi ma'lum bo'lsa, harakat jarayonida 
prujinaning maksimal cho'zilishi topilsin. 

---

---