285
H
H
T
l
R
S
∆
∆
=
, (7.15)
bilan xarakterlanadi,
bu erda
R
R
R
H
∆
=
∆
— qarshilikning nisbiy o‘zgarishi;
l
l
l
H
∆
=
∆
— cho‘zilish yoki qisilishning nisbiy
o‘zgarishi; l — tenzoo‘lchagichning deformasiyagacha bo‘lgan uzunligi;
∆
l — tenzoo‘lchagichning deformasiya
natijasida cho‘zilishi, R — tenzoo‘lchagichning deformasiyagacha bo‘lgan aktiv qarshiligi;
∆
R — tenzoo‘lchagich
qarshiligining deformasiya natijasida o‘zgarishi.
Hozirgi vaqtda juda ingichka sim, folga va yarim o‘tkazgich
materiallardan
tayyorlangan tenzometrik o‘lchagichlar texnikada keng qo‘llanilmoqda Simdan
yasalgan tenzoo‘lchagichning tuzilishi, mashina va
mexanizmning tekshirilishi
lozim bo‘lgan qismiga o‘rnatilish sxemasi va tavsifi 7.5-rasm, a, b, v larda
ko‘rsatilgan. Undagi tenzoo‘tkazgich diametri 0,02...0.05 mm gacha bo‘lgan ingichka
zigzag shakliga ega bo‘lgan sim bo‘lagidan
tuzilgan va yupqa qog‘oz yoki plyonka orasiga
olinib, elim bilan yopishtirilgan bo‘ladi.
Bunday tenzoo‘lchagich
statik yoki dinamik
deformasiyasi
o‘lchanishi
kerak
bo‘lgan
mashina va mexanizmning tekshirilishi kerak
bo‘lgan
qismiga
elimlab
mustahkam
yopishtiriladi. Bunda sim zigzaglarining uzun
tomoni
l
mashina
va
mexanizmning
deformasiyasi
o‘lchanishi
kerak
bo‘lgan
qismiga ta’sir qiladigan kuch
f
yo‘nalishiga mos
yo‘nalgan bo‘lishi kerak (7.5-rasm, a). SHunda
kuch yo‘nalishi bo‘yicha vujudga kelgan deformasiya (cho‘zilish, qisilish)
tenzoo‘lchagich simining
uzunligi
l
ni ham o‘zgartiradi. Natijada simning ko‘ndalang
kesimi
S va solishtirma qarshiligi
к
ρ
ham o‘zgaradi. Agar simning cho‘zilgunga
qadar bo‘lgan qarshiligi
S
R
k
1
ρ
=
(7.16)
bo‘lsa, cho‘zilgandan keyingi qarshiligi R +
∆
R bo‘ladi.
7.5 –
расм
.
Тензо
ў
лчагич
а
–
тензо
датчикнинг
ў
рнатилиш
схемаси
б
–
мувозанатлашадиган
к
ў
прик
схемаси
в
–
тензо
ў
лчагичнинг
статик
характеристикаси
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
286
Amalda tenzoo‘lchagich qarshiligining o‘zgarishi
∆
R muvozatlanadigan
ko‘prik sxema yordamida o‘lchanadi (7.5-rasm, a, b).
Simli tenzoo‘lchagichlar ko‘pincha konstantan yoki nixromdan tayyorlanadi.
CHunki bu simlarning solishtirma qarshiligi
к
ρ
katta, qarshilik o‘zgarishiga
haroratning ta’siri juda kam bo‘ladi.
Simli tenzoo‘lchagichlarning xarakterli o‘lchamlari: nominal qarshiligi R = (50
— 400) Om; simning kuch yo‘nalishi bo‘yicha uzunligi
I
=(15 — 45) mm; eni b =
7—-10 mm; sezuvchanlik koeffisienti
5
.
2
8
.
1
/
/
÷
=
∆
∆
=
l
l
R
R
S
T
, (7.17)
massasi juda ham kichik bo‘ladi.
So‘nggi paytlarda texnikada yarim o‘tkazgichli tenzoo‘lchagichlar keng
qo‘llanila boshlandi. Bunday tenzoo‘lchagichlar asosan germaniy yoki kremniy
plastinalaridan tayyorlanadi. Plastinalar yupqa qog‘oz yoki plyonka orasiga olinib,
elimlanadi va tekshirilishi kerak bo‘lgan mashina qismiga
elim bilan mustahkam
yopishtiriladi.
Afzalliklari: tenzosezuvchanlik koeffisienti sim yoki folganikiga nisbatan 60
marta katta, plastinaning aktiv uzunligi 3—10 mm. Tashqi muhit harorati —160 +
300°S gacha o‘zgarganda ham normal ishlayveradi. Nisbiy deformasiya + 01%
o‘zgarganda ham tavsifining to‘g‘ri chiziqliligi saqlanadi.
Kamchiliklari:
plastinalarning
elastikligi
kam,
bir
turdagi
tenzoo‘lchagichlarning tavsiflari har xil va to‘g‘ri chiziqli emas.
Do'stlaringiz bilan baham: