Umumiy doc

Ikki naychali manometr
. Bosim, siyraklanish va bosimlar ayirmasini (farqini) 
o‘lchash uchun sathi ko‘rinadigan ikki naychali U-simon manometrlardan, 
vakuummetrlardan va difmanometrlardan foydalaniladi. Bunday manometrning 
prinsipial sxemasi 3.1-rasmda tasvirlangan. Ikki tik tutash naycha 1 va 2 metall yoki 
yog‘och asos 3 ga mahkamlangan bo‘lib, unga shkala 4 o‘rnatilgan. 
Agar naychaning ochiq qismidagi suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi 
ikkinchi qismidagi bosim bilan mos kelsa, asbobda suyuqlik ustuni balandliklari bir 
hil holatda bo‘ladi. SHunga asoslanib, quyidagi ifodani yozish mumkin: 
R
mut
·
S=P
atm
·
S+H
·
S
·
g(
ρ
-
ρ
1
) (3.5) 
bu erda, R
mut
– o‘lchanayotgan bosim, Pa; 
R
atm
– atmosfera bosimi, Pa; 
S - naycha kesimining yuzi, m
2 
N – suyuqlik sathining (ustun uzunligining) farqi, m; 
ρ
– suyuqlikning zichligi, kg/m
3
;
ρ
1
– monometrdagi suyuqlik ustidagi muhitning zichligi, kg/m
3
;
g – tezlanish kuchi, m/s
2
. 
Demak, 
R
mut
=P
atm
+H
·
g(
ρ
-
ρ
1
), (3.6) 
R
ort
=R
mut
– P
atm
= H
·
g(
ρ
-
ρ
1
). (3.7) 
Agar anometrdagi suyuqlik ustida gaz bo‘lsa, u holda: 
R
ort
= R
mut
- P
atm
= H
·
g
·ρ
. (3.8) 
Suyuqlik ustuni balandligini topish uchun ikki marta ustun balandliklarini 
hisoblab chiqish (bir tirsakdagi kamayishini, ikkinchisida esa, ko‘payishini) va 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

106 
ularning qiymatini qo‘shish lozim, ya’ni 
H=h
1
+h
2
(3.9) 
Bosimlar farqini (o‘zgarishini) o‘lchashda suyuqlikli differensial ikki naychali 
manometrning bir tirsagiga (musbat) katta bosim, ikkinchi tirsagiga esa (manfiy) 
kichik bosim beriladi. Musbat va manfiy tirsaklardagi suyuqlik sathining farqi 
o‘lchanayotgan bosimlar farqiga mutanosib (
∆
R): 
∆
P=P
1
-P
2
=H
·
g(
ρ
-
ρ
1
). .... (3.10) 
Manometrlarda ish suyuqligi kapillyar kuchlarning ta’siridan xalos bo‘lish 
uchun ichki diametri 8... 10 mm bo‘lgan shisha naychalardan foydalaniladi. Agar ish 
suyuqligi sifatida spirt olinsa, naychalarning diametrini kamaytirish mumkin. 
Ikki naychali manometrlardagi xatoliklar manbai mahalliy erkin tushish 
tezlanishi g ning hisobiy qiymatidan chetga chiqishi, ish suyuqligi va o‘lchanayotgan 
muhitning zichligi 
ρ
xam 
ρ
1
, h
1
va h
2
balandliklarni o‘lchashdagi xatolardan iborat. 
Ularning ko‘rsatish xatosi 20°S haroratda 2 mm dan oshmaydi. Ular noagressiv 
suyuqlik va gazlarning ortiqcha bosimi va siyraklanishini 0...10 kPa chegaralarda 
o‘lchash uchun mo‘ljallangan. Mazkur asboblardan bosimlar farqini o‘lchashda 
difmanometr sifatida foydalanish mumkin. 
Tuzilishiga qarab naychali suyuqlikli asboblarning bir naychali (kosali), og‘ma 
naychali va boshqa turlari mavjud. Bu asboblar ikki naychali asbobning bir turi 
bo‘lib, ikkinchi naycha o‘rniga keng idish (kosa) ishlatiladi. 
Suyuqlikli asboblar laboratoriya va ishlab chiqarish tajribasida keng qo‘llanadi. 
Ularning kamchiliklari — ko‘rsatishlarni masofaga uzatish mumkin emasligi, 
o‘lchash chegaralarining kichikligi, ko‘rsatishlarning yaqqol emasligi va mexanik 
mustahkam emasligidan iborat. 
Texnik o‘lchashlarda kombinasiyalashgan suyuqlikli-mexanik asboblar 
qo‘llanadi. Ular yuqorida ko‘rilgan asboblardan farqli o‘laroq ish suyuqligining 
ko‘rinadigan sathiga ega emas. Ularga qalqovichli, qo‘ng‘iroqli va halqali asboblar 
kiradi.