Umumiy doc

19.4-§. CHEKLI AVTOMATLAR NAZARIYASI ASOSLARI 
Davriy jarayonlarni avtomatik boshqarish masalalarining turli xilligi faqat bul 
funksiyasi nazariyasi usullari bilangina hal qilinmaydi. SHu ma’noda chekli 
avtomatlar nazariyasi usullari ancha qo‘llanishlidir. Uslubiy nuqtai nazardan chekli
avtomatlar kombinasion avtomatlarga qaraganda ancha keng potensial
imkoniyatlarga ega bo‘lgan ancha katta sinfdir. Ma’lum cheklanishlar va yo‘l 
qo‘yishlarda kombinasion avtomatlar chekli avtomatlarning sinfchasi bo‘ladi. 
Kombinasion sxemalar yordamida tavsiflash imkoni bo‘lmagan boshqarish 
tizimlariga bir qancha misol qarab chiqamiz. 
Misol
. Ko‘targichning elektr dvigatelini boshqarish zarur. Dvigatel boshqarish 
knopkasi (BK) bilan ishga tushiriladi. Oxirgi vklyuchatel (o‘chirgich) (CHV) bilan 
to‘xtatiladi. Knopkadan keladigan signalni 
X
1
bilan, oxirgi o‘chirgichdan keladigan 
signalni 
X
2
bilan, dvigatelga bo‘ladigan ta’sirni Z bilan belgilaymiz. Bunday moslik 
o‘rnatamiz: 
X
1
 
= 1-knopka berk (ya’ni ulangan),
 X
1
 
= 1-knopka berk (ya’ni ulangan), 
X
1
 
= 0-knopka uzilgan, 
X
2
=1-4V kontakti ulangan, 
X
2
=0-4V kontakti uzilgan, Z=1-
dvigatelni ishga tushirish, Z = 0-dvigatelni to‘xtatish. Tizim quyidagi tarzda ishlaydi. 
Faraz qilaylik, ko‘targich pastda joylashgai bo‘lsin: bu holda BK, 4V kontaktlari 
uzilgan, ya’ni 
X
2
= 0 va 
X
1
= 0. Agar bu holatda BK ga bosilsa (
X
1
= 1), ko‘targich 
dvigateli ulanadi (Z=1). Agar shundan so‘ng BK qo‘yib yuborilsa (
X
1
= 0) ham 
dvigatel ulanganicha qoladi. Dvigatel ko‘targich yuqori chekka nuqtagacha 
ko‘tarilguncha va 4V kontaktini ulamaguncha (
X
2
=1) ishlab turadi, shunda dvigaetl 
o‘chadi. BK ni takroran bosish bilan dvigatel ishga tushmaydi. Tizim ishini 19.6- 
jadval ko‘rinishida ifodalaymiz. 
19.6-jadval.