Umumiy doc

17.2.3. BERILGAN MEZON BO‘YICHA TEXNOLOGIK JARAYONLARNI 
OPTIMALLASHTIRISH 
Optimallashtirish masalasining xarakteri texnologik jarayon (TJ) ning o‘ziga 
xos xususiyati bilan belgilanadi. Hamma TJ lar uchun umumiy narsa faqat boshqarish 
mezoni bo‘lishi mumkin. 
Agar texnologik jarayon avval tanlangan biror mezonga muvofiq bajarilsa, u 
optimal hisoblanadi. Bunda turli xil cheklanishlarni hisobga olgan holda, texnologik 
qurilmaning eng foydali ish rejimi topiladi. Optimal boshqarsh mezoni qiymatiy 
baholashga ega bo‘lishi kerak. Eng universal mezon - eng katta iqtisodiy samara 
(foyda) mezoni hisoblanadi. Amalda, jarayon sur’ati bilan birga bunday mezonni 
baholashning 
har 
doim 
ham 
imkoni 
bo‘lavermaydi. 
SHuning 
uchun, 
optimallashtirishning ko‘pincha yirik emas, balki boshqaruvchi ob’ektning 
xususiyatini 
hisobga 
olgan 
holdagi 
xususiy 
mezonidan 
foydalaniladi. 
Optimallashtirishning xususiy mezonlariga misol tariqasida qurilmaning minimal 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

494 
bekor turib qolishini, ishlab chiqarish chiqindilarini minimallashtirish, xomashyoni 
minimal sarflash (berilgan ish unumida), sifat ko‘rsatkichlarining minimal 
dispersiyasi va hokazolarni keltirish mumkin. 
Optimallashtirish masalarini hal qilish dasturi, odatda, murakkab bo‘lib, katta 
hajmdagi hisoblashlar va mantiqiy amallar bajarishni, ya’ni ko‘p qiymatdagi 
mashina vaqtini talab qiladi. SHuning uchun, bu dasturlar ishga onda-sonda, tashqi 
sharoitlarga mos bo‘lgan tegishli tuzatishlargina texnologik jarayonni optimal 
rejalashtirish sifatida amalga oshiriladi, jarayon bilan bir xil sur’atda esa faqat joriy 
amalga oshiriladi.
Optimallashtirish masalasi uchun dastlabki ma’lumotlarni tizim xotirasiga 
oldindan kiritiladi, operativ ma’lumotlar esa ob’ekt datchiklari va xizmat 
ko‘rsatuvchi xodimlardan keladi.