Umumiy doc

Контактсиз
 
паст
 
частотали
 
кондуктометрнинг
 
схемаси
.
 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

225 
chulg‘ami o‘zgaruvchan tok manbaiga ulanadi. Elektrolit eritmasi naychada hosil 
qilgan berk suyuqlik o‘rami transformator Tpl ning ikkilamchi chulg‘ami vazifasini 
bajaradi. Suyuqlik o‘ramidagi elektromagnit ta’sirlashuv natijasida EYUK 
induksiyalanadi 
U
w
w
E
p
⋅
=
2
1
. (6.15) 
Bu erda 
ω
1
— transformator Tr 1 ning birlamchi chulg‘amlaridagi o‘ramlar 
soni; 
ω
2
-suyuqlik o‘ramlari soni, odatda (
ω
2
=1); U—transformator Tpl ning 
birlamchi chulg‘amini ta’minlovchi kuchlanish. 
EYUK ta’sirida suyuqlikdan o‘tayotgan tok kuchi 
x
K
w
U
w
K
x
E
R
E
Ip
p
p
p
p
p
2
1
⋅
=
⋅
=
=
, (6.16) 
bu erda R
p
— suyuqlik o‘ramining qarshiligi; K
r
 — past chastotali konduktometrik yacheykaning konstantasi; 
uning qiymati suyuqlik o‘rami uzunligining o‘tkazuvchi kesimi yuzi nisbatiga teng bo‘lib, odatda K
r
ning kattaligi 
tajriba yo‘li bilan topiladi; x — eritmaning elektr o‘tkazuvchanligi. 
(6.16) tenglamaning o‘ng qismidagi x kattalikdan boshqa hamma kattaliklar 
o‘zgarmasdir. SHuning uchun tok kuchi Ir nazorat qilinayotgan eritmaning 
konsentrasiyasiga teng bo‘ladi. 
Tok kuchi Ir ikkinchi transformator Tr 2 bilan o‘lchanadi, suyuqlik o‘rami 
uning uchun birlamchi chulg‘am bo‘lib xizmat qiladi. O‘lchash transformatori Tr2 
ning ikkilamchi chulg‘amida hosil bo‘ladigan EYUK E
o‘lch
ning kattaligi 
konsentrasiyaga mutanosib bo‘ladi. Ko‘pgina hollarda uni kompensasion usulda 
o‘lchanadi, buning uchun transformator Tr 2 ning qo‘shimcha chulg‘ami 
w
q
dan 
foydalaniladi, bu transformatorning amper-o‘ramlari soni eritmaning amper-
o‘ramlariga ko‘ra hisoblanadi. 
Kompensasiya sharti 
I
k
w
k
=I
p
w
2
. (6.17) 
Kompensasiyalovchi chulg‘am orqali o‘tadigan tok kuchini o‘lchash uchun 
reversiv dvigatel PD dan foydalaniladi, u surilgich Rr ni siljitadi. Reoxord 
surilgichining va asbobning u bilan bog‘langan strelkasining vaziyati nazorat 
qilinayotgan eritma konsentrasiyasiga mutanosib bo‘ladi. O‘lchashdagi harorat 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

226 
xatoliklarini kompensasiyalash uchun qarshilik termometri Rt mo‘ljallangan, u 
ko‘prik sxemasiga ulangan bo‘lib, nazorat qilinayotgan eritma ichida turadi. 
Kontaktsiz 
past 
chastotali 
konduktometrlardan 
solishtirma 
elektr 
o‘tkazuvchanligi 
1—10
-6
Sm/sm 
chegarasida 
bo‘lgan 
elektrolitlarning 
konsentrasiyasini nazorat qilishda foydalaniladi. 
KK rusumidagi konduktomerlarda 10
~2
dan 1 Sm/sm gacha bo‘lgan elektr 
o‘tkazuvchanlikni o‘lchash KK-8 va KK-9 konduktometrlari bilan bajariladi. 
YUqori 
chastotali 
konduktometrlarda 
tahlil 
qilinayotgan 
eritmaning 
konsentrasiyasini o‘lchash eritmaning unga bog‘liq bo‘lgan reaktiv qarshiligini 
nazorat qilish yo‘li bilan bajariladi. 
YUqori chastotali kontaktsiz konduktometrlarning birlamchi o‘zgartkichlari 
o‘lchanadigan reaktiv karshilikning turiga 
qarab 
sig‘imli 
va 
induktivli 
xillarga 
bo‘linadi.Har ikki turdagi o‘zgartkichlarning 
sxemasi 
6.22 
– 
rasmda 
ko‘rsatilgan. 
Eritmaning 
konsentrasiyasi 
bilan 
o‘zgartkichlarning chiqish parametrlari C
x
va 
L
x
o‘rtasida murakkab bog‘liqlik mavjud 
bo‘lganligi 
sababli 
(bu 
bog‘liqlikka 
eritmaning tabiatidan tashqari o‘zgartkichning 
o‘lchamlari va materiali, ta’minlash chastotasi va boshqalar ta’sir qiladi) ularning 
darajalanish tavsiflari har qaysi konkret o‘zgartkich va eritma uchun tajriba yo‘li 
bilan aniqlanadi. 
YUqori chastotali konduktometrlarning o‘lchash o‘zgartkichlari sifatida yuqori 
chastotali generatorlardan ta’minlanadigan ko‘prikli va rezonasli sxemalardan 
foydalaniladi. Rezonansli sxemalarda rezonans konturining birlamchi o‘zgartkich 
induktivli yoki sig‘imli qarshiliklariga bog‘liq bo‘lgagan xususiy tebranishlari 
o‘lchanadi.