Umumiy doc

5.3-§. QALQOVICHLI SATH O‘LCHAGICHLARI 
Bu asboblar bilan idishdagi suyuqlik sathi o‘lchanadi. Asbobning sezgir 
elementi — qalqovich suyuqlik sirtida qalqib turadi (5.2-rasmda) va suyuqlik sathi 
baland-ligidagi o‘rni unga ta’sir qiladigan kuchlar muvozanatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Arximed qonuniga muvofiq, qalqovich og‘irligi 
uning 
suyuqlikka 
botgan 
hajmidagi 
suyuqlik 
og‘irligiga teng bo‘ladi. Undan tashqari, qalqovichni 
o‘rab olgan suyuqlik ustidagi muhit havo bo‘lmay, 
zichligi 
r
0
ga teng bo‘lgan modda bo‘lsa, unda 
qalqovich hajmidagi bu modda og‘irligi ham 
qalqovichni 
pastga 
bosadi, 
uning 
suyuqlikka 
botishini oshiradi. Bu ikki kuchga qarshi yo‘nalgan, 
qalqovichni yuqoriga ko‘taradigan kuch G‘ ni 
quyidagicha hisoblash mumkin: 
∫
−
+
⋅
⋅
=
x
dx
x
S
g
V
g
x
F
0
0
0
)
(
)
(
)
(
ρ
ρ
ρ
(5.1) 
bu erda, r
0
 — suyuqlik ustidagi muhit zichligi; g — og‘irlik kuchi tezlanishi; V — qalqovichning hajmi; r — 
qalqovich botib turgan suyuqlik zichligi; x — qalqovich botgan qismning balandligi; S — qalqovichning ko‘ndalang 
kesim yuzi. 
Agar qalqovichning ko‘ndalang kesimi S balandligi h bo‘yicha o‘zgarmas 
bo‘lsa, 
 x
 
F 
1 
 
ρ
0 
 d
x
 
 h
 
5.2 – 
расм