Umumiy doc

ALT ning ishlash rejimlari 
Foydalanuvchi – loyihachi ALT bilan quyidagi ikki rejimdan birida o‘zaro 
ta’sirlanishi mumkin: paketli yoki dialogli rejimda. 
Paketli rejim – loyihalashning eng sodda rejimidir. Bu rejimda EHM barcha 
loyihaviy masalalarni avtomatik hal qiladi. Loyihachi EHMga programma kiritishi 
va alfavitli – raqamli yozish qurilmasi (ARYOK)da yoki graf yasovchida 
loyihalash natijalarini olish kerak. Biroq paketli rejim faqat loyihani ishlab 
chiqishning har daqiqasida programma barcha zarur ishlarni nazarda tutgan 
holdagina qo‘llanishi mumkin. 
Dialogli rejim – loyihalash rejimi bo‘lib, unda sikl davriy takrorlanadi: 
mashinaga vazifa berish, javob olish va javobni tahlil qilish. Diaglogli rejimni 
samarali qo‘llash uchun EHM reaksiyasining (aks ta’sirining) o‘rtacha vaqti 
etarlicha kichik bo‘lishi zarur: sekundning ulushlaridan bir necha sekundgacha. Bu 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

674 
rejim loyihalashda barcha ishlarni oldindan pogrammaga solib bo‘lmagan holda 
qo‘llaniladi. Loyihalashning bundan keyingi yo‘nalishini bir qiymatli aniqlash 
mumkin bo‘lmagan hollar etarlicha tez – tez uchrab turadi. Bunday hollarda 
oldindan oraliq natijalarni tahlil qilish, qo‘shimcha ma’lumotlarni aniqlash, 
echimlarning mumkin bo‘lgan variantlarini qarab chiqish, eng yaxshilarini tanlab 
olish va shundan keyingina loyihalashni davom ettirish zarur. 
Insonning EHM bilan dialogli ishlashini samarali amalga oshirish 
loyihachining individual pultlarini yaratish tufayli mumkin bo‘ldi, ular 
loyihachining avtomatlashtirilgan ish o‘rinlari (AIO‘) deb ataldi. AIO‘ning texnik 
vositalari tarkibiga mini yoki mikro EHM, alfavitli – raqamli va grafik axborotni 
aks ettirish qurilmasi, alfavitli – raqamli va grafik axborotni kiritish qurilmasi 
kiradi. AIO‘ markaziy hisoblash kompleksida (MHK) joylashgan yoki ALT 
iearxiyasining keyingi sathida joylashgan yanada yirik EHM bilan aloqaga ega. 
Alfavitli – raqamli va grafik axborotni aks ettirish qurilmalariga alfavitli – 
raqamli displey (ARD) va grafik displey (GD), chizmachilik avtomatlari (CHA) 
kiradi. ARD ekranlarida harflar, raqamlar, turli maxsus simvollardan iborat matnli 
axborot aks etadi. Bu axborot loyihachiga loyihalash jarayonini tahlil qilish uchun 
va qaror qabul qilish uchun zarur bo‘ladi. 
CHA da ham matnli, ham grafik axborot rasmlar, chizmalar, grafiklar va 
hokazolar tarzida akslanadi. CHA da olinadigan axborot hujjatlashtiriladi, uni 
saqlash yoki konstruktorlik hujjatlari komplektiga kiritish mumkin. 
EHMga alfavitli – raqamli axborotni kiritish uchun displeylarning 
klaviaturalari «Konsul-260» turidagi pultli yozuv mashinkalari qo‘llaniladi. 
EHMga amalda istagan murakkablikdagi grafik axborotni kiritish, grafnk axborotni 
kodlash qurilmalari yordamida amalga oshiriladi. 
Sanab o‘tilgan chetdagi (atrofdagi) qurilma ALTdagi AIU larning keng 
imkoniyatlari haqida dalolat beradi. Ular loyihachini deyarli barcha grafik va hisob 
– kitob ishlaridan ozod qilishi mumkin. ALT yordamida tayyor chizmalar va talab 
qilingan matnli materillarni olish mumkin, olingan natijalarni juda oddiy tuzatish 
mumkin, bunda tuzatish avtomatik ravishda barcha chiquvchi hujjatlarga tez va 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

675 
aniq kiritiladi. 
ALTda AIU dan foydalanishning samaradorligini oshirishga vaqtni bo‘lish 
(ajratish) rejimini qo‘llash yo‘li bilan erishiladi. Haqiqatan, AIUning 
videoterminalida loyihalash jarayonining oraliq natijalari haqida axborot olib, 
loyihachi o‘ylab ko‘rishi va navbatdagi 
qarorni qabul qilishi kerak. Bunda Markaziy 
hisoblash kompleksi (MHK) hisoblashlar 
bilan yuklanmagan bo‘ladi va ishlamaydi. Bu 
undan 
foydalanish 
samaradorligini 
pasaytiradi. EHMning yuklanishini (ishini) 
oshirish uchun unga bir necha AIO‘ lar 
ulanadi, EHM AIO‘larni navbati bilan so‘roq qilib chiqadi va talab bo‘lganda 
so‘rayotgan foydalanuvchiga xizmat ko‘rsatadi, so‘ngra keyingi terminal 
qurilmalarni qarab chiqishga kirishadi. Agar talab bo‘lmasa, u holda EHM fonli 
deb ataluvchi paketli rejimning biror masalalarini hal qilish mumkin. Bu masalalar 
bevosita berilgan loyihalash jarayoniga taalluqli bo‘lmasligi mumkin, lekin ularni 
hal qilish EHMni yuklash samaradorligini oshiradi. 
ALT ning texnik vositalarini joylashtirish blok – sxemasi 21.17-rasmda 
keltirilgan. Avtomatlashtirilgan ishchi o‘rinlari AIO‘1, AIO‘2, ..., AIO‘N loyiha 
tashkilotining turli bo‘linmalarida joylashtirilgan. Ularning hammasi markaziy 
hisoblash kompleksi (MHK) bilan birlashtiriladi va birgalikda jamoa foydalanadigan 
tizimni ifodalaydi. 
LAS asosida kimyoviy va oziq – ovqat sanoatini avtomatlashtirish tizimini 
ishlab chiqishda prinsipial elektrik, pnevmatik, funksional avtomatlashtirish 
sxemalarini, loyihalash masalalari samarali hal qilinadi. TJABTini loyihalashda 
ham LASdan foydalanish samaralidir.