Umumiy doc

Elektr taxometrlar
mexanizm va mashinalar vallarining aylanish chastotasini 
masofadan turib o‘lchash imkonini beradi. Taxometrlarda datchik sifatida 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

288 
o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tok generatorlaridan foydalaniladi, ko‘rsatuvchi asboblar 
sifatida esa shkalasi tegishlicha graduslarga ajratilgan strelkali elektr o‘lchov 
asboblaridan foydalaniladi. Taxometrlar val mexanizmlari bilan bikr ulanadi yoki 
turli xil tuzilishdagi ulash muftalari orqali ulanadi. Yo‘l qo‘yiladigan xato 
o‘lchamining yuqori chegarasidan 1,5% bo‘ladi. Taxometr atrofidagi havoning 
harorati 10
÷
60°S bo‘lganda va nisbiy namlik 80% gacha bo‘lganda ishlashga 
mo‘ljallangan. Texnologik mashinalarning aylanish (burchak) tezliklarini o‘lchash 
uchun kichik quvvatli o‘zgarmas yoki o‘zgaruvchan 
tok 
mashinalari 
— 
taxogeneratorlardan 
foydalaniladi (7.6-rasm). Taxogeneratorning vali 
texnologik mashinalar valiga mexanik bog‘langan 
bo‘lib, undan chiqadigan signal — elektr yurituvchi 
(EYUK) texnologik mashina va mexanizmlarning 
aylanish tezligi 
p
ga mutanosib bo‘ladi. 
O‘zgarmas tok taxogeneratorining sxemasi 
7.6-rasm, a da ko‘rsatilgan. Undan olinadigan elektr 
yurituvchi kuch (EYUK):
e=S
e*
p.
(7.18) 
Kollektor 
bilan 
cho‘tka 
orasidagi 
qarshilikning 
o‘zgaruvchanligi 
taxogeneratordan chiquvchi signal e ning qiymatiga ta’sir qiladi. Ish vaqtida 
taxogeneratordan chiqadigan ovozning yuqoriligi, gabarit o‘lchamlari va massasining 
katta bo‘lishi taxogeneratorning asosiy kamchiliklari hisoblanadi. 
Bunday kamchiliklardan bir muncha holi bo‘lganligi uchun hozirgi paytda 
o‘zgaruvchan (asinxron, sinxron) tok taxogeneratorlari keng qo‘llanilmoqda. 
7.6-rasm, v da asinxron taxogeneratorning tuzilish sxemasi ko‘rsatilgan. 
Asinxron taxogenerator statorida o‘zaro 90
0
ga burilgan ikki chulg‘am o‘rnatilgan. 
Birinchi chulg‘am 
I
o‘zgaruvchan tok manbaiga ulanadi. Ikkinchi chulg‘amdan 
olinadigan EYUK esa tezlikni o‘lchash uchun xizmat qiladi. Taxogeneratorning 
rotori 1 jez yoki alyuminiydan stakansimon kilib yasalgan bo‘lib, uning vali 2 
stakanning tub tomonida bo‘ladi (7.6-rasm, g). 
7.6 – 
расм
.