237
bu erda, M va N — titrlash reaksiyasining mahsulotlari
.
Titrlovchi modda V ni namunadagi modda
A ning hammasi reaksiyaga
kirmaganiga qadar qo‘shiladi. Bu erda, titrlovchi modda miqdori Q
B
boshlang‘ich
namunadagi titrlanayotgan moddaning miqdori Q
A
ga ekvivalent bo‘ladi.
Q
A
=K
p
∙
Q
B
, (6.23)
bu erda K
r
— titrlash reaksiyalarining stexiometrik koeffisienti.
Titrlanadigan modda miqdori
Q
A
=C
A
∙
Q
pr
, (6.24)
bu erda S
A
— tahlil qilinayotgan aralashmadagi modda A ning konsentrasiyasi; Q
np
= const — boshlang‘ich
namuna miqdori
.
Titrlovchi moddaning ekvivalent miqdori
Q
B
=C
B
∙
V
B
, (6.25)
bu erda S
v
— titrlovchi moddaning konsentrasiyasi; V
B
— titrlovchi moddaning ekvivalent hajmi.
Q
A
va Q
B
ning miqdorlarini (6.23) tenglamaga qo‘yib, izlanadigan
konsentrasiya S
A
ning titrlovchi moddaning ekvivalent hajmiga bog‘liqligini
hosil
qilamiz:
C
A
=K
τ
∙
V
B
, (6.26)
bu erda,
const
Q
C
K
K
пр
B
p
=
⋅
=
τ
.
SHunday qilib, titrlashda namunadagi komponentning aniqlanadigan
konsentrasiyasining o‘lchovi titrlovchi moddaning ekvivalent hajmidan iborat
bo‘ladi.
Titrlash reaksiyalarining borishini nazorat
qilish uchun ishlatiladigan
asboblarning ishlash prinsipiga qarab titrlashning quyidagi xillari bo‘ladi:
konduktometrik, potensiometrik, amperometrik va fotometrik.
Titrlash jarayoni diskret (davriy) va uzluksiz bo‘lishi mumkin. Davriy
titrlashda tahlil qilinayotgan moddaning alohida namunasi (dozasi) tahlil qilinadi.
Uzluksiz titrlashda tahlil qilinayotgan moddaning sarf bo‘yicha stabillashgan oqimi
tahlil qilinadi, bu modda uzluksiz ishlovchi reaktorga kirib turadi. Uzluksiz titrlashda
titrlovchi moddaning ekvivalent sarfi aniqlanadigan komponentning o‘lchovi bo‘ladi,
ya’ni
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
238
S
A
=K
T
1
∙
q
V
ekv
, (6.27)
bu erda,
;
*
1
const
q
C
K
K
A
B
p
T
=
=
q
A
=const — tahlil qilinayotgan modda A oqimining sarfi; q
V
ekv
—titrlovchi modda V ning ekvivalent sarfi.
Avtomatik titrlash usuli bilan tahlillarni avtomatik
tarzda bajarish uchun
mo‘ljallangan asboblar titrometrlar deb ataladi. Vazifasiga ko‘ra avtomatik
titrometrlar laboratoriya va ishlab chiqarish titrometrlariga bo‘linadi. Laboratoriya
titrometrlari
yarim avtomatik asboblardir, chunki titrlash siklining barcha
tayyorgarlik va yordamchi operasiyalari qo‘lda bajariladi. Ishlab chiqarishdagi
avtomatik titrometrlar sanoat sharoitida texnologik jarayonlarni
uzluksiz siklik yoki
uzluksiz avtomatik tarzda tahlil qilish uchun mo‘ljallangan.
Uzluksiz ishlaydigan avtomatik titrometrning prinsipial sxemasi 6.30-rasmda
ko‘rsatilgan.
Nazorat qilinayotgan texnologik oqimdan namuna olinadi, u sarf stabilizatori 1
orqali aralashtirgich 2 ga uzluksiz tushib turadi. Bu erga titrlovchi eritma tushadi,
uning sarfini rostlovchi organ 3 (masalan, yuqori aniqlikdagi dozalovchi nasos) bilan
aniqlanadi. Namuna va titrlovchi eritma oqimlari uzluksiz ravishda aralashib va
o‘zaro reaksiyaga kirishib turadi. Agad aralashtirgichga
vaqt birligi ichida tushib
turgan titrlovchi eritma miqdori xuddi shu vaqt ichida namuna bilan birga tushib
turgan titrlovchi modda miqdoriga ekvivalent bo‘lsa, u holda reaksiyaga kirgan
6.30 –
расм
.
Do'stlaringiz bilan baham: