Umumiy doc

Ultrotovushli dopler sarf o‘lchagichning ishlash prinsiplari. 
Agar quvur o‘qi bo‘yicha 
V
tezlik bilan harakatlanuvchi nuqtaviy sochgich 
w
0
 
chastotali signal bilan vertikalga 
α
j
burchak ostida nurlanayotgan bo‘lsa, u g‘olda 
qabul qilingan aks – sado signali chastotasi 
w
d
qo‘yidagi munosabat bilan aniqlanadi: 
ж
ж
ж
ж
д
С
V
С
V
α
α
ω
ω
sin
1
sin
1
0
+
−
=
(4.31) 
Uzatuvchi 
o‘zgartkich 
qabul 
qiluvchi 
o‘zgartkich (4.31) dagi ikkinchi ko‘paytuvchini 
darajali qatorga yoyib va 
Δ
w=w
d
-w
0
ayirmani olib, 
Dopler effekti formulasining lokasiya variantini hosil 
qilamiz: 
∑
=
=
∆
α
α
ω
ω
1
0
sin
2
п
ж
ж
С
V
(4.32) 
4.20 – 
расм
.
Ультратовушли
 
доплер
 
сарф
 
ўлчагичнинг
 
ишлаш
 
принципи
.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

154 
Odatda 
V<
j
bo‘ladi, shuning uchun chiziqli yaqinlashish bilan cheklanish 
mumkin: 
ж
ж
С
V
α
ω
ω
sin
2
0
=
∆
(4.33) 
(4.33) ifodadan: 
0
2
)
(
ω
ω
n
n
C
a
f
V
∆
=
(4.34) 
kelib chiqadi, ya’ni dopler siljishi kattaligi sochgich tezligi 
V
ga to‘g‘ri proparsional 
ekan. Bu erda 
C
p
– EP prizmaning materialidagi ultratovushning tezligi: 
α
p
 
– vertikal 
bilan truboprovob devoriga ultratovush tebranishlari suvi yo‘nalishlari orasidagi 
burchak, u EP prizma burchagiga teng. 
Real sharoitlardi hajmiy sochilish signallarining shakllanishida fozoda tasodifan 
joylashgan turli xil tabiatga ega sochuvchilarning to‘plami ishtirok etadi. Bu holda 
“dopler siljishi” tushunchasi qabul qilingan energiyaning taqsimlanishini 
sochgichlarning real tezliklari funksiyasi sifatida aks ettiruvchi “dopler spektri” 
konsepsiyasi bilan almashadi. Real hisob – kitoblarda (4.34) munosabatdan 
foydalanish mumkin bo‘lishi uchun 
Δ
w
ning spektri og‘irlik markazini tushunish 
etarli.