Umumiy biyologiya

I.1. O’quvchilarni bilish faoliyatini faollashtirish va talim samaradorligini 

oshirishga imkon beradigan texnologiyalar roli. 

Talim  jarayoniga  zamonaviy  axborot  texnologiyalarni  joriy  etish  va  bunda 

o’qituvchilarning  ko’nikma  va  malakalarni  oshirish  to’g’risida  O’zbekiston 

Respulikasi  Prezidentining  “O’zbekiston  Respulikasining  jamoat  talim  axborot 

tarmoxini tashkil etish to’g’risida”gi 2005 yil 28 sentabrdagi PQ-191 sonli qarori, 

O’zbekiston  Respulikasi  Vazirlar  maxkamasining  “Kompyuterlashtirishni  yanada 

rivojlantirishi  va  axborot  kommunikatsiya  texnologiyalarini  joriy  etish  chora 

tadbirlari to’g’risidagi 2002 yil 6-iyundagi 200-sonli , “O’qituvchi qadrlarni qayta 

tayyorlash  va  ularning  malakasini  oshirish  tizimini  yanada  takomillashtirishni 

to’g’risidagi  2006-yil  16  fevraldagi  25-sonli  qarorlarning  qabul  qilinishi  mazkur 

masalaga davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi sifatida etibor qaralayotganligidan 

dalolat beradi. 

O’qituvchilar o’rtasida vazifalarning bir maromda to’g’ri taqsimlanishini. 

Talim va tarbiya jarayonini yanada mukammal tashkil qilinishini takomillashtirish 

va  pedagogic  faoliyatning  samaradorligini  oshirishi  manitoringini  tashkil  etish 

imkoniyatini yaratadi. 

Zamonaviy axborot texnologiyalari asosida o’qituvchining pedogogik faoliyatida : 

-

 

Talimning 

texnoligik 

asosini 

zamon 

talablari 

darajasida 

rivojlantirish 

bilan 

bog’liq 

bo’lgan 

murakkab 

jarayon 

engillashadi. 

-

 

Dars  jarayonini  zamonaviy  texnik  vositalar  asosida  tashkil  etish 

uchun maxsus ko’nikma va malakalar shakllantiradi. 

---

-

 

Masofaviy  kurslarning  ochiqligi  tufayli  ularning  sifatida  bo’lgan 

talablar  va  o’quv  materiallarning  sifatini  nazorat  qilishga  extiyoj 

paydo bo’ladi. 

-

 

Talim jarayonida o’quvchilarning mustaqil faoliyati 

takomillashadi. 

-

 

Dars jarayonning samaradorligi o’quvchilardan o’quvchiga 

kechadi. 

-

 

O’quv jarayonnini tashkil etishga, o’quvchining tashkilotchiligi 

va shaxsiy ishtiroki ortadi. 

-

 

Zamonaviy komunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish 

asosida o’qituvchi pedogogik faoliyatida xar bir o’quvchi bilan 

teskari aloqasi vujudga  kelishi taminlanadi. 

Xozirgi kunda o’qituvchi talim –  tarbiya jarayonida o’quvchilarning 

imkoniyatlarining va talablarini inobatga olishi zarur. O’qituvchi tomonidan 

targ’ib etilayotgan talim va tarbiya tizimi  shaxsga yo’naltirilgan xarakterga 

bo’lishi, yani shaxsning xar xil xususiyatlari va sifatida etibor qilgan xolda 

tabaqalashtirilgan bo’lishi kerak. 

Shu bilan bir qatorda , xozirgi kunda umum talim maktablari va oily talim 

muassasalari o’qituvchilarini o’rtasida ijtimoiy –iqtisodiy o’zgarishlar va ilmiy-

texnik taraqqiyot o’zining ifodasini kechikib topmoqda.  

Shaxsga yo’lyotda qo'naltirilgan o’qitish,birini navbatda , talimining 

paradigmasini o’zgartiriadi. Agar talim tizimida o’qitish ustuvor sanalgan 

bo’lsa, xozirgi kunda  jamiyatning axborotlashuvi davrida ustuvorlik o’qishiga 

va o’rgatishiga yo’naltirilgan. Shu sababdan talimning o’qituvchi –  darslik  – 

o’quvchi paradigmasi – o’quvchi – darslik – o’qituvchi paradigmasi bilan o’rin 

almashmoqda. O’qituvchi endilikda yangi statusga ega bo’ladi, endi uning 

vazifasi o’quvchilarga mustaqil bilim olish imkonoyatlarni yaratsish va ijodiy 

faoliyatlarini tashkil etish, bilimlarni mustaqil egallash va ularni amalyotda 

qo’llashga o’rgatishdan iborat. O’qituvchi bunday  maqsadlarda o’qitishning 

---

metodlari texnologiyalarini shundan tanlashi kerakki , u o’quvchilarga nafaqat 

tayyor bilimlarni o’zlashtirishga , balki bilimlarni turli manbalardan izlash , 

mustaqil egallash , o’zlarida shaxsiy nuqtaiy nazaradiodan shakllanishi, uni 

asoslashi va avvalgi egallagan bilimlardan yangilarini olishida foydalanish 

imkoniyatini yaratishi kerak.  

Bilimlarning o’zlashtirish fikrlarini rivojlantiruvchi muxim omil xisoblanadi, 

bilimlarini xar qanday o’zlashtirish yoki egallash o’quvchining fikrlashiga 

rivojlantiruvchi tasir ko’rsatmaydi. 

Shu sababdan mamlaktimizda va jaxonning rivojlangan davlatlaridsa talim 

soxasini islox qilish jarayonida pedgogik texnologiyalarning rivojlanishi zarur 

axborotlarning mustaqil iuzlab topishi muammoni qo’ya bilish va uning 

yechilishini xal qilish olingan bilimlarni tanqidiy taxlil eta olish va ushbu 

bilimlar asosida yangi masalarni yechishda qo’llash uchun yo’naltirilgan 

o’qitishda o’qitishni tabaqalashtirish va individuallashtirishi asosiy tamoyili 

sifatida qaraladi . Shaxsga yo’naltirlgan o’qitish bu o’quvchining yosh va 

shaxsiy xususiyatlarini qobilyati va imkoniyatlarini inobatga oluvchi ilg’or 

pedogogik va axborot texnologiyalaridan o’quvchi shaxsini rivojlantirishda 

samarali foydalanuvchi o’qitishdir. Shunday qilib shaxsga yo’naltirilgan 

o’qitishfda oq’itishni tabaqalashtirish va individuallashtirish asosiy tamoiy 

sifatida qaraladi.  

O’qituvchining xar xil satxli o’qitishni zamonaviy axborot texnologiyalari 

asosida tashkil etishi bunday muammoning yechishi bo’laoladi.  

O’quv mashg’ulotlarini o’quvbchilarning kundalik fanlar majmuasi va ular 

bo’yicha berilgan kundalik topshiriqlar majmuasi asosida belgilanishi xar bir 

o’tilgan mavzuni keying darsga so’rab baxolashga qilib tashkil etishni ko’plab 

muammolarni keltirib chiqaradi.  

Zamonaviy jamiyatda talim  tuzulishini rivojlantirishning strategic 

yo’nalishini  bu insonning turli soxalarda maqsadli mustaqil faoliyat asosida 

---

intelektual va axloqiy rivojlanishidir. Bunda 3 ta asosiy vazifaga etibor 

qaratiladi.  

1.

 

Talim tizimini islox etish  

2.

 

Mustaqil faoliyat tamoyilini talim va tarbiyaning asosiy tamoyili 

sifatida etirof etish  

3.

 

Talim va tarbiya jarayponida zamonaviy axborot 

texnologiyalarini joriy etish . 

Zamonaviy insonning o’qish jarayonini faqat bog’cha , umum talim 

maktablari, akademik litseylar yoki  kasb xunar kollejlari, oily talim 

muassasalari bilan tugamaydi. 

XXI asr –  axborotlashtirish asrida talim soxasini axborotlashtirish, xar bir 

talim muassasalardan: 

-

 

O’qitish va o’qish jarayonining  

-

 

Talim muassasi boshqarilishining   

-

 

Talim muassasasi bo’limlarning  

-

 

Talim muassasasining faoliyat muxitining axborotlashtirishning 

talab qiladi. 

Xozirgi talim muassasilarida kompyuter texnologiyalaridan foydalanish 

imkonioyatlarini takomillashtirish, talim jarayonida bunday texnologiyarni 

qullashning eng muxim ko’rsatlkichlaridan biri ekanligini pedogog olimlar 

tomonidan etirof etilmoqda.  Jumladan, U.Sh.Begimqulov ta’lim muassasalarida 

kompyuter axborot muhiti va hozirgi zamon talablariga javob bera oladigan 

darajadagi axborot bazasini yaratish zarurligini, gipermatn va multimedia, 

o’qitishda immitatsiya kommunikatsiya tizimlarini rivojlantirishni, zarur 

axborotlarni kompyuter texnikasi yordamida kiritish, tizimlashtirish, saqlash va 

foydalanish uchun tavsiya qilinadigan ma’lumotlar bazasini yaratishni tavsiya 

etadi. Shu boisdan o’qituvchi kadrlarning zamonaviy axborot texnologiyalari 

imkoniyatlaridan foydalanib, bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirish 

maqsadida hamda o’qituvchilar pedagogik mahoratlarini hozirgi zamon talablari 

---

asosida takomillashtirishga mo’ljallangan masofaviy malaka oshirish kurslarini 

tashkil etish tashabbusi bilan chiqadi. 

U.Sh.Begimqulov zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari sohasida 

erishilayotgan yutuqlarni inobatga olib, kompyuter texnologiyasini quyidagi 

jihatlarda ta’lim muassasalari pedagogik faoliyati jarayonlarida qo’llash samarali 

bo’lishini ta’kidlaydi.