Umumiy astronomiya

§ 8.5. Yadrosi aktiv galaktikalar
Oxirgi 40 yil ichida 10 mingdan ortiq diskret nurlanish manbalari ochilib, bu manbalarning kataloglari tuzildi. Bular ichida Uchinchi Kembridj katalogi (qisqacha 3S) to‘laligi bilan boshqalaridan ajralib turadi. Bu manbalardan bir qanchasi o‘zimizning Galaktikamizga tegishli bo‘lib, aksariyat holda o‘tayangi yulduzlarning chaqnash mahsulotlari hisoblanadi.

Biroq, ko‘p hollarda, radionurlanishning manbalari tashqi galaktikalar bo‘lib, ularning radiodiapazonda nurlanish energiyasi, optik nurlanish energiyasining atigi 10^-6 qisminigina tashkil etadi.

Spiral va noto‘g‘ri galaktikalar – kuchsiz radionurlanish manbalaridan bo‘lib chiqdi. Ularning detsimetrli diapazonida nurlanish energiyasi taxminan 10³² Vt ni tashkil etadi. SHu diapazonda elliptik galaktikalarning nurlanishi 100 martacha ortiq bo‘lib, 10³⁶ Vt atrofida chiqadi.

Radiodiapazonda nurlanish quvvati, optik diapazondagi nurlanish quvvati bilan bir xil tartibda yoki undan ortiq bo‘lgan galaktikalar – radiogalaktikalar deb yuritiladi. Shunday katta quvvatli bizga yaqin joylashgan radiogalaktika “Oqqush A” deb ataladi. Qizilga siljishga ko‘ra, aniqlangan uning masofasi 330 Mpk. Eng uzoqdagi radiogalaktikalardan biri “Sentavr A” bizning Galaktikamizdan taxminan 2500 Mpk masofada yotadi. Ularning radionurlanishi, noissiqlik xarakter kasb etib, magnit maydonlarida relyativistik elektronlarning sinxrotron nurlanishlari bilan tushuntiriladi.