Умумий физика курсининг «Молекуляр физика» былимини

TALABALAR MUSTAQIL ISHLARINI TASHKIL ETISH 
USULLARI 
 
Talaba-yoshlarni  kelajak  hayotga  tayyorlar  ekanmiz,  ularni  mustaqil 
hayotda o’z bilim, malaka va ko’nikmalarini doimiy oshirib borishlarini, fan-
texnika  yutuqlarini  o’z  ish  faoliyatlarida  to’la  tatbiq  qila  olishlari  uchun 
ularda  mustaqil  ta’lim  olishga  qiziqishni  muntazam  rivojlantirib  borishimiz  
kerak. 
Mustaqil ta’lim ikkita o’zaro bog’liq masalani o’z ichiga oladi: 
a) Talaba yoshlarning o’z bilimlarini mustaqil oshirib borishlari. 
b) Olgan bilimlarini amalda qo’llay bilishlari. 
Talabalar  mustaqil  ta’limi  deganda,  o’qituvchi  bevosita  ishtirok 
etmaydigan,  lekin  u  bergan  topshiriq  asosida,  uning  kuzatuvi  ostida, 
ajratilgan  vaqtda  amalga  oshiriladigan  ta’lim  jarayonini  tushunish    kerak. 
Mustaqil  ta’lim  o’z  oldiga  talabalarning  faol  aqliy  mehnatini,  o’qituvchi 
bergan  topshiriqni  turli  usul  va  ko’rinishlarda  tekshirib  so’rashlarini  va 
olingan  natijalarni  tahlil  qila  olishlariga  erishishni  o’z  oldiga  maqsad  qilib 
qo’yadi. 
Fizika fanidan talabalar mustaqil ta’limning quyidagi turlari mavjud: 
 kerakli adabiyotlar bilan ishlash; 
Internet tizimidan mavzuga oid ma’lumotlarni yig’ish va tahlil qilish; 
Masalalar yechimini turli yo’nalishlarda tekshirib ko’rish; 
Amaliy, laboratoriya  ishlarini tahlil qilish; 
Kuzatishlarga  asoslangan  frontal-eksperimental  ishlari,  tarqatma 
materiallar va sxemalar bilan ishlash; 
Seminar va darslarda o’z tengdoshlari va ularning bilim doiralarini tahlil 
qilish; 
Dars  jarayonida  o’qituvchi  olib  borgan  tajribalarni  kuzatib,  xulosa 
chiqarish; 
Yakka va guruhga  berilgan topshiriqlarni bajarish; 
Uyda o’tkaziladigan kuzatuvlar, mavzu va boblarni o’qib o’rganish. 
Fizikadan praktikum darslarida talabalar  berilgan mavzuni o’rganibgina 
qolmay, shu mavzuni o’rganish jarayonida qanday asboblardan foydalanishni 
hamda uni maktab, akademik litsey yoki kasb-hunar kollejining qaysi bo’lim, 
qaysi  bobda  va  qaysi  paragrafda  ko’rsatib  o’tish  mumkinligini  reja  bilan 
solishtirib ko’rib, ishni tahlil qilib berishlari lozim. Bundan tashqari, ayni ish 
yuzasidan  yana  qanday  takliflar  kiritish  mumkinligini  aytib  o’z  takliflarini 
kiritishlari shart. 
Masalan:  «Qattiq  jismlarning  temperaturaviy  chiziqli  kengayish 
koeffitsientini aniqlash» nomli praktikumda talaba ishni bajaribgina qolmay, 

---

 
70 
qattiq  jismlardan  fan  va  texnikada  foydalanishni,  bu  mavzuni  umumta’lim 
maktab  fizikasida,  akademik  litsey  va  kasb-hunar  kollejlari  fizika  kurslarida 
o’tishni  metodik  jihatdan  o’rganadi  hamda  kristall  va  amorf  jismlarning 
o’zaro  o’xshashlik  va  farqli tomonlarini  o’rganadi.  Ish  topshirish jarayonida 
esa shu bajargan ishini to’liq yoritib berishi va har bir topshiriqni yana qaysi 
bob yoki paragrafda qo’llash mumkinligini aytib o’tish lozim.  
Ma’lumotlarga  ko’ra:  biror  bir  ma’lumotni  eshitish  –  20%i,  ko’rib 
eshitish – 50%i, boshqalar bilan muhokama qilish – 70% i (va undan yuqori) 
esda qolar ekan. 
Agar  fizikadan  praktikum  darsini  yuqoridagi  ma’lumotlar  bilan 
solishtirsak,  u  holda  talaba  mustaqil  ravishda  asboblardan  foydalanishi, 
adabiyotlarni  o’rganishi  va  o’z  fikrini  boshqalar  (guruhdoshlari  va 
o’qituvchi) bilan muhokama qilishi natijasida ma’lum mavzuni taxminan 70-
80% ini eslab qolar ekan. 
Talabalar  sizlar  mustaqil  ishlashni  turli  shakllarda  tashkil  etishingiz 
mumkin.  Bu  o’qituvchining  izlanuvchanligi  va  ijodkorligiga  bog’liq  bo’lib, 
shunda  sizlar har  bir darsdan  bir  nima olib  ketishingiz  va  uni  kelajakda  o’z 
ish faoliyatingizda qo’llashingiz mumkin. 
Qaysi  jamiyatda  o’qituvchi  o’z  talabasini  mustaqil  ishlashga,  tanqidiy 
fikrlashga  va  ijodkorlikka  o’rgata  olar  ekan,  bunday  jamiyatning  kelajagi 
shubhasiz buyukdir.