|
Ob’ektiga qarab *Xizmatga oid xuj jatlar.
Lavozimli shaxs imzolaydi.
Ob’ekt korxona
- *SHaxsiy huj-jatlar:
ariza, xat,
tarjimai hol.
Ob’ekt-xodim.
U o’z nomidan
yozadi va
2.
Foydalanis
h joyiga
qarab
*Ichki hujjatlar:
•
buyruqlar
•
aktlar
•
qo’llanmalar
•
nizomlar
•
hisob hujjatlari
va h.k.
Bular korxonaning ichki
*Tashqi hujjat-lar:
•
xatlar
• iltimosnomalar
•
javoblar
•
reklamatsiyalar
Boshqa korxonalar
va yuqori organlar
bilan yozishmalar.
3.
Rekvizitla
r soniga
qarab
*Oddiy xujjatlar
•
ma’lumotnoma
•
ilova xatlari
Bitta ko’rsatkich yoki
savoldan iborat
bo’ladi
*Murakkab hujjatlar:
•
buyruqlar
•
rejalar
•
hisobotlar
Juda ko’p rekvi-
zitlar yoki savol-
lardan iborat
4.
YUridik
mavqeiga qarab
*Standart bo’lmagan hujjatlar:
•
xatlar
•
qarorlar
•
aktlar
•
buyruqlar
Bular yakka tartibda
tayyorlanadi va erkin xarakterda
bo’ladi.
*Standart hujjatlar:
•
schetlar
• to’lov
talabnomalari
•
nakladnoylar
Bular yuqori
tashkilotlar
tomonidan
5.
Ijro etish
muddatiga qarab
*SHoshilinch hujjatlar:
•
telegrammalar
•
telefonogrammalar
•
faks va hokozolar
Ma’lum muddat ichida
ijro etishni talab
qiladi.
*SHoshilinch
bo’lmagan
hujjatlar
Bu hujjatlar-ning ijro
etish muddati belgilanmaydi.
6.
Aslligiga qarab
*Asl nusxadan ko’chirma
hujjat-lar. Asl hujjat-larning
ko’payti-rilgan hamda lavo-zmli
shaxslar (koti-ba, ish
yurituvchi) tomonidan imzo-
langan nushalari.
*Asl nushadagi (original)
hujjat. Dastlabki, tegishli
tarzda rasmiylash-tirilgan va
imzo-langan hujjat.
Arxivda saqlanadi-gan hujjat
tariqa-sida dalolatlarda
saqlanadi.
7.
Boshqaruv
funktsiyasiga
qarab
*Umum ma’muriy hujjatlar:
1.Xizmat-axborot hujj-atlari:
•
xatlar
•
telegrammalar
•
ma’lumotlar
•
aktlar
2.Farmoish hujjatlari:
•
buyruqlar
•
qo’llanmalar
•
qarorlar
•
tsirkulyarlar
3.SHaxsiy tarkibga oid
hujjatlar:
•
xodimlar ucheti
*Maxsus hujjatlar. Bu
hujjatlarda funktsional xiz-
matlar faoliyati aks ettiriladi.
Jumladan:
•
fan-texnika
•
texnologiya
•
iqtisodiyot
•
hisob-kitob
•
moliyaga oid
•
yuridik
•
reja
•
statistikaga
oid hujjatlar
Umumiy ma’muriy
xujjatlarda tash-kiliy
8.
Konfiditsialli-
giga qarab
*Oshkor hujjatlar, ya’ni
hamma o’qiy-digan va bosib
chiqa-rishga ruxsat etil-
gan hujjatlar. • Oshkor
qilish
ta’qiqlangan
hujjatlar
*YOpiq hujjatlar, (maxfiy,
mutloqo maxfiy) Bularni
ruxsatnomasi bo’lgan
kishilargina o’qiy oladi.
Bosishga rux-sat etilmaydi.
9.
Bajarilishiga
qarab
*Qo’lda yozilgan
hujjatlar, ya’ni qo’lda siyoh
yoki qalamda yozilgan
hujjatlar.
*Bosma qilingan, ya’ni
mashinka yoki kompyuterda
teril-gan hujjatlar.
Hujjatlar mazmuniga ko’ra ikki turda bo’ladi:
1.sodda hujjatlar (muayyan bir masalani o’z ichiga oladi);
2.murakkab hujjatlar (ikki yoki undan ortiq masalani o’z ichiga oladi).
Mazmuni bayonining shakli jihatidan xususiy (individual), namunali va qolipli
(trafaretli) hujjatllar farqlanadi. Matnning o’ziga xosligi, betakrorligi, hamisha ham bir
andozada bo’lmasligi xususiy hujjatlarning asosiy belgilaridir (masalan, xizmat
yozishmalari va shu kabilar). Bunday hujjatlarda ham muayyan doimiy tarkib mavjud
bo’lsa-da, bevosita mazmun bayoni bir qadar erkin bo’ladi. Namunali hujjatlar tashkilot
faoliyatini boshqarishning muayyan bir xil vaziyatlari bilan bog’liq, bir-biriga o’xshash
va ko’p takrorlanadigan masalalar yuzasidan tuzilgan matnlarni o’z ichiga oladi. Qolipli
hujjatlar, odatda, oldindan tayyorlangan bosma ish qog’ozlariga yoziladi, bunday
hujjatlarda ikki turli axborot aks etadi, ya’ni o’zgarmas (oldindan tayyor bosma matnda
ifodalangan) va o’zgaruvchi (hujjatni tuzish paytida mashinkada yoki qo’lda yoziladigan)
axborotlar; shuning uchun bu tur hujjatlarga nisbatan ko’pincha “yozmoq” emas, balki
“to’ldirmoq” so’zi ishlatiladi. SHu o’rinda aytish kerakki, hujjatlarning qolipli turlarini
kengaytirish ish yuritishni takomillashtirishdagi istiqbolli yo’llardan biridir. CHunki
bunday qilish hujjat matnlarini bir xillikka olib kelish va hujjat tayyorlash uchun
ketadigan vaqt hamda inson mehnatini anchagina tejash imkoniyatini beradi. Qolipli
hujjatlar sirasiga, masalan, ish haqi yoki yashash joyi haqidagi ma’lumotnomalar, ayrim
dalolatnomalar, xizmat safarlari guvohnomalar va boshqa ko’plab hujjatlarni kiritish
mumkin.
Hujjatlar tegishlilik jihatiga ko’ra, xizmat yoki rasmiy hujjatlar va shaxsiy
hujjatlarga ajratiladi. Xizmat hujjatlari tayyorlanishiga ko’ra tashkilot yoki mansabdor
shaxslarga tegishli bo’lsa, shaxsiy hujjatlar yakka shaxslar tomonidan yozilib, ularning
xizmat faoliyatlaridan tashqaridagi yoki jamoat ishlarini bajarish bilan bog’liq
masalalarga tegishli bo’ladi (masalan, shaxsiy ariza, shikoyat va h.k).
Hujjatlarning tayyorlanish xususiyati va darajasi ham benihoya muhim. Bu
jihatiga ko’ra hujjatlar quyidagicha tasniflanadi: qoralama; asl nusxa; ikkinchi nusxa
(dublikat); ko’chirma. Aksar hujjatlar dastlab qoralama nusxada tayyorlanadi, bu hujjat
muallifi, ya’ni tayyorlovchining qo’lyozma yoki dastlabki mashinkalangan nusxasidir.
Bu nusxa tuzatilib, qayta ko’chirilishi mumkin. Aytish lozimki, qoralama hujjat huquqiy
kuchga ega emas. Asl nusxa har qanday hujjatning asli, birinchi rasmiy nusxasidir. Asl
nusxaning aynan qayta ko’chirilgan shakli nusxa deb yuritiladi, odatda nusxaning o’ng
tomonidagi yuqori burchagiga “namuna” degan belgi qo’yiladi.
Hujjatchilikda, shuningdek, aynan (faksimal) va erkin nusxalar ham farqlanadi.
Aynan nusxa asl nusxaning barcha xususiyatlarini -hujjat zaruriy qismlarining
joylashishi, mavjud shakliy belgilar (gerb, yumaloq muhr, to’rtburchak muhr, nishon
kabi), matndagi bosma, yozma harf shakllari va shu kabilarni aniq va to’liq aks ettiradi,
masalan, fotonusxani shu tur hujjatlar qatoriga kiritish mumkin. Erkin nusxada esa
hujjatdagi axborot to’lasicha ifodalansa-da, bu nusxa tashqi xususiyatlar jihatdan bevosita
muvofiq kelmaydi, ya’ni erkin nusxada asl nusxadagi muhr o’rniga “muhr” deb, imzo
o’rniga “imzo” deb, gerb o’rniga “gerb” deb yozib qo’yiladi va h.k. Ba’zan muayyan
hujjatga to’lasicha emas, balki uning bir qismiga ehtiyoj tug’iladi. Bunday hollarda
hujjatdan nusxa emas, balki ko’chirma olinadi (masalan, majlis bayonidan ko’chirma,
buyruqdan ko’chirma va h.k.). Nusxa va ko’chirmalar, albatta, notarius, xodimlar bo’limi
va shu kabilar tomonidan tegishli tartibda tasdiqlangan taqdirdagina huquqiy kuchga ega
bo’ladi. Asl nusxa yo’qolgan hollarda hujjatning ikkinchi nusxasi (dublikati) beriladi,
ikkinchi nusxa asl nusxa bilan bir xil huquqiy kuchga egadir.
Ma’muriy-boshqaruv faoliyatida xizmat mavqeiga ko’ra hujjatlar hozirgi kunda,
asosan,
quyidagicha
tasniflanadi:
tashkiliy
hujjatlar;
farmoyish
hujjatlari;
ma’lumotsimon-axborot hujjatlari; xizmat yozishmalari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
