Умаров илхомжон юлдашевич ўзбекистон республикаси озиқ-овқат саноатида тадбиркорликни ривожлантиришнинг иқтисодий механизмларини такомиллаштириш

1.2.§ Озиқ-овқат саноатида тадбиркорлик фаолиятининг 
ривожланишига таъсир этувчи омилларнинг ўзига хос хусусиятлари 
Озиқ-овқат саноати тадбиркорлиги, бизнеснинг бир шакли бўлиб, у 
қатор ўзига хос хусусиятлари билан бошқа тадбиркорлик турлари ҳамда 
кўринишларидан фарқ қилади. Аввало, озиқ-овқат саноати тадбиркорлиги 
шаклланишига таъсир этувчи ички ва ташқи омилларнинг ушбу соҳа 
ривожига таъсири катта. Мазкур омиллар шахс – индивид, оила – уй 
хўжалиги миллий ва глобал миқёсда юзага келади. Жумладан, озиқ-овқат 
саноати тадбиркорлигига таъсир этувчи ички ва ташқи омиллардан – 
аҳолининг озиқ-овқатга бўлган физиологик талаби, демографик ҳолати, 
ижтимоий таркиби, уларнинг озиқ-овқат маҳсулотларини харид қилиш 
қобилияти, истеъмол ҳажмининг даражаси, ташқи омиллардан, ташқи 
иқтисодий сиёсат ҳолати, ташқи савдо амалиёти, пул-валюта муносабатлари 

---

33 
ва 
божхона 
таърифларини 
тартибга 
солиш 
ҳамда 
озиқ-овқат 
тадбиркорлигининг субъектив асослари ҳам шулар жумласига киради. Ўз 
навбатида, мазкур соҳада тадбиркорлик фаолиятини йўлга қўйишда ҳудудий 
омилларни ҳисобга олиш шаҳарда истеъмол қилинаётган ва қишлоқ 
жойларида шахсий томорқада етиштирилаётган озиқ-овқат маҳсулотлари 
истеъмол ҳажмлари кўрсаткичларини ҳам эътибордан четда қолдирмаслик 
талаб этилади. 
Шунингдек, замонавий озиқ-овқат саноати республика иқтисодиётини 
барқарор ривожланишида муҳим ўрин тутади. Мустақилликнинг дастлабки 
йилларида Ўзбекистон Республикасида озиқ-овқат саноатининг иқтисодий 
инқирозга юз тутганлигининг асосий сабаблари қуйидагилардан иборат: 
биринчидан, кўп йиллар давомида озиқ-овқат саноатига нисбатан давлат 
мулки муносабатлари ҳукмронлик қилгани ва кишиларда ижтимоий мулкга 
хос фикрлашнинг ҳукмронлик қилиши салбий таъсир кўрсатди; 
иккинчидан, озиқ-овқат хомашёсини қайта ишлаш тармоқларига фан-
техника ютуқларини қўллаш, уни амалга оширишни қийинлиги; 
учинчидан, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида талабга нисбатан 
ортиқча меҳнат ресурсларини тўпланганлиги, уларни иш билан таъминлаш 
муаммосини вужудга келганлиги; 
тўртинчидан, озиқ-овқат саноати техникаларининг эскилиги, тармоқда 
ишлаб чиқариш қуввати даражасини пастлиги, янги техника сотиб олиш ва 
ишлаб чиқаришга жалб қилиш имкониятини етишмаслиги
36
;
бешинчидан, озиқ-овқат саноати корхоналарини ривожлантириш учун 
керакли миқдордаги ссуда ва кредитларнинг етишмаслиги ёки уларни 
олишнинг ҳаддан ташқари қийинлигидир. 
Давлат томонидан озиқ-овқат саноати тадбиркорлигини тартибга солиш 
механизмини 4 та блока ажратиб, унинг шаклини 1.3-расмда кўриш мумкин.
36
Саидова Д.Н., Рустамова И.Б., Турсунов Ш.А. «Аграр сиёсат ва озиқ-овкат хавфсизлиги». –Т.: Ўқув 
қўлланма. «Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Асосий кутубхонаси» босмахонаси нашриёти, 
2016. 12-б. 

---

34