Ulıwma psixologiya pániniń predmeti Joba

Este saqlawtipleri:Kóriw, esitiw hám háreket tipleri

Túrleri:háreketli oylaw,kórgizbeli – obrazlı oylaw, logikalıq oylaw

Oylaw

Este saqlaw



Biliw processleri




Qabıl etiw

Dıqqat

D ıqqat

Túrleri:Keńislikti qabıl etiw,Háreketti qabıl etiw,Waqıttıqabıletiw

IqtıyarsızdıqqatIqtıyarlı dıqqat Iqtıyarlıdan keyingidıqqat


Qıyal etiw

Seziw






Túrleri: Passivhám aktiv

úsh úlken toparģa ajıratılģan:eksteroreceptivprorioreceptivinteroreceptiv

“Túsinikler analizi” metodı

Oylaw	Adam miyinde júz beretuǵın process
Dıqqat	Sananıń bir nársege jámleniwi,toplanıwı
Seziw	Dógerek átiraptaǵı qubılıslardıń adam miyinde sáwleleniwi
Qıyal etiw	Adam ishın xarakterli tán qalarlıq usıl menen adam is-háreketlerine baylanıslı
Qabıl etiw	Adam analizatorına tásir jasaytın zatlar,qubılıslar miy qabıǵında sáwlelenedi
Este saqlaw	Adamdaǵı bilim-kónlikpelerdi dóretedi,onısız tabıslı oqıwda,jemisli xızmette bolmaydı

Test
1)Adamnıń analizatorına tásir jasaytın zatlar hám qubılıslardıń miy qabıǵında sáwlelenıwi ne delinedi?
A)Este saqlaw *B)Qab’l etiw C)SeziwD)Oylaw
2)...-quramalı psixikalıq xızmet.
*A)Yad B)Eske túsiriw C)Seziw D)Kóriw
3)Este saqlawdıń qaysı túrinde maǵlıwmat genotipte saqlanadı,miyras bolıp ótedi?
*A)Genetik este saqlaw B)uzaq waqıtlıq C)emocianal este saqlaw
D)Operativ este saqlaw
4)...-bul oylaw forması bolıp,onda zatlardıń hám qubılıslardıń ulıwma jáne onıń ústine eń áhmiyetli qásiyetlerın saqlap qaladı.
*A)Túsinik B)Oylaw C)Kóriw D)Seziw
5) Biziń seziwimiz qabıl etiw,pikir júritiw,kóz aldımızǵa keltiriw ne dep ataladı?
*A)Psixikalıq process B)Psixikalıq jaǵdayC)Psixikalıq háreket D)Psixikanıń túrleri
6) Psixologiyanıń neshe tiykarǵı principleri bar?
A)2 *B)3 C)4 D)5
7) Miy adam denesinıń neshe % salmaǵın iyeleydi?
*A)2 B)3 C)4 D)5
8)...-kommunikaciyanıń eń universal quralı esaplanadı.
A)Internet *B)SóylesiwC)Poshta xızmet D)Telefon
9)Sezıwdıń neshe túri bar?
A)3 B)4*C)5 D)6
10)...-ekstremal turmıslıq jaǵdayda payda bolıwshı,adamnıń nerv psixikalıq kúshiniń mobilizaciyasın talap etiwshi emocianal bastan keshiriwdińayrıqsha forması.
*A)Stress B)Keypiyat C)Affekt D)Sezim

7. Сезим ҳәм ерк

Жоба:
1.Сезим ҳәм эмоция ҳаққында түсиник.
2.Ерк ҳаққында түсиник.

Қадағалаў ушын сораўлар

Сезим ҳаққында түсинигиңиз?
Эмоция дегенимиз не?
Ерк ҳаққында?
Ерк сыпатлары ҳаққында?

SWOT- анализ кестеси

Strengths – күшли тәрепи:
Weakness – күшсиз тәрепи ямаса ишки проблемалар барлығы;
Opportunities – имканиятлар;
Threats – қәўиплер, сыртқы әтираптағы қәўип-қәтерлер
Сезим, эмоция, ерк

S Sezim-insan zárúrliklerin qanaatlandırıwshı. Emociya- tásirsheń, aktiv. Erk- adam ózin hám basqa da psixologiyalıq qubılıslardı basqarıwǵa uqıplı.	W Sezim-waqıt ótip ózgeriwi múmkin. Emociya-affekt, yaǵnıy órganizm xızmetin isten shıǵarıwshı emocional jaǵdaylar Erk- erk quwatı bolmasa mártlik, haqıyqatlıq sezimleri bolmaydı.
O Sezim-Praksik,intellektuallıq, morallıq, estetikalıq hám huqıqıy sezimlerinde kórinedi. Emociya-kommunikativlik hám motivaciyalıq xızmetinde kórinedi. Erk-shaxs barlıq juwapkershilikti óz moynına aladı, shaxs sıpatında ózin ańlaydı.	T Sezim-turaqlı emocional bastan keshiriwlerdiń sáykes emesligi. Emociya- qorǵanıw xızmeti, yaǵnıy hár qıylı qáwip-qáterlerden qorǵaw Erk-insannıń erki bekkem bolmasa insan bir sheshimge kele almaydı.

ВЕНН ДИАГРАММАСЫ

Эмоция Х	Салыстырың хх	Сезим х
Adamnıń individual ómiri hám xızmetine baylanıslı faktorlar, túrtkilerdi keltirip shıģarıwshı instinktler, shártsiz refleksler, genlik belgiler menen baylanıslı ápiwayı tuyģılarģa «emociya»^1 delinedi. Emociyalar tek insanlarģa emes, al basqa rawajlanģan tiri janlarģa da tiyisli bolģan ruwxıy processler bolıp esaplanadı. Adam menen haywan emociyaları ózleriniń áhmiyeti, dúzilisi, tásirsheńligi, aktivligi, sıpatı, formaları menen keskin túrde ayırılıp turadı.	Sezimler emociyalarday tuwma emes, ol ómir dawamında qáliplesip hám rawajlanıp baradı. . Emociyalar adamnıń bet álpetinde, sırtqı kóriniske baylanıslı qásiyetke iye ekenligi menen sezimnen parıqlanadı. Emociyalar tek insanlarģa emes, al basqa rawajlanģan tiri janlarģa da tiyisli bolģan ruwxıy processler bolıp esaplanadı.Bulardıń parqı sonda, biri sociallıq, ekinshisi individual, jeke áhmiyetke iye bolıp esaplanadı.	Sezim dógerek átirapqa, turmısqa, adamlar arasındaģı qatnasqa onıń ushın qádirli, áhmiyetli bolģan múnásibetleriniń sáwleleniwine aytıladı. «Sezim» shaxslardıń zárúrliklerin qanaatlandırıwshı hám oģan tiyisli obektlerge qarım-qatnasların sáwlelendiriw mánisinde qollanıladı.

Juwaplar:

Sezim haqqında túsinik?
Adam dógerek átiraptaģı nárse hádiyselerdi qabıl eter eken hesh waqıt bul nárselerge biyparwa emes, usı qabıl etken nársege belgili dárejede óz pikirleri menen qatnasta boladı. Sezim dógerek átirapqa, turmısqa, adamlar arasındaģı qatnasqa onıń ushın qádirli, áhmiyetli bolģan múnásibetleriniń sáwleleniwine aytıladı. «Sezim» shaxslardıń zárúrliklerin qanaatlandırıwshı hám oģan tiyisli obektlerge qarım-qatnasların sáwlelendiriw mánisinde qollanıladı. Sezimler tuwma emes, ol ómir dawamında qáliplesip hám rawajlanıp baradı. . Sonıń menen birge ayırım adamlarda toplanģan ómir tájriybesi hám adamnıń sol obektke qatnasınan kelip shıģıp, waqıt ótiwi menen ózgeriwi múmkin. Joqarı sezimler hújdan, watansúyiwshilik, juwapkershilik, empatik hám t.b. tiykarģı roldi atqaradı. Sonday-aq, sezimler shaxstan ajıralģan halda payda bolmaydı, sonıń ushın olar sezim subekti menen birge húkim súredi. Sezimler tek insanģa tán boladı. . Sezim subektivlik ishki keshirmelerde payda bolsa da, onı anıqlaw múmkin, sebebi qayģı, ókiniw, ashınıw, quwanıw, ózinen nalıwların adamnıń bet-álpetinen biliwge boladı.
Emociya degenimiz ne?
Adamnıń individual ómiri hám xızmetine baylanıslı faktorlar, túrtkilerdi keltirip shıģarıwshı instinktler, shártsiz refleksler, genlik belgiler menen baylanıslı ápiwayı tuyģılarģa «emociya»² delinedi. Emociyalar tek insanlarģa emes, al basqa rawajlanģan tiri janlarģa da tiyisli bolģan ruwxıy processler bolıp esaplanadı. Adam menen haywan emociyaları ózleriniń áhmiyeti, dúzilisi, tásirsheńligi, aktivligi, sıpatı, formaları menen keskin túrde ayırılıp turadı. Emociyalar adamnıń bet álpetinde, sırtqı kóriniske baylanıslı qásiyetke iye ekenligi menen sezimnen parıqlanadı. Adam turmısında emociya kommunikativlik, motivaciyalıq, regulyatorlıq, signallıq, qorģanıw xızmetin atqaradı. Kommunikativlik xızmeti járdeminde adamlar bir-biri menen eń áhmiyetli informaciyalardı almasadı. Óz emociyaların dene háreketleri ózgeriwi menen bildiredi. Bul denedegi ózgerislerge ımlaw, mimika, pantomimika, dawıs, qızarıw, aģarıw, teriniń qurģawı yamasa ıģallıģı kiredi. Eger de bul informaciyalarda adam óz emociyaların kórsetpese, bul qarım-qatnas ústirtin hám jarlı bolıp kóriniwi múmkin. Bul informaciyalar adamlar qatnasında áhmiyetli bolıp, adam adamģa ılayıqlı emociyada berilip otıradı.Motivaciyalıq xızmeti adamnıń aktivlik kórinisinde yamasa adamdı háreketke keltiriwshi motivler deregi, adamdı belgili dárejede baģdarlap hám quwatlap turıwı sıpatında sezim hám qumarlılıq kórinisinde payda boladı. Mısalı: sportshınıń qalalıq jarıstan orın alģanlıģı, keyingi respublikalıq jarısqa tayarlıģına túrtki boladı.Regulyatorlıq xızmetinde stenik hám astenik jaģday mısal bola aladı. Ulıwma basqıshta adam aktivligi tómenlewi hám joqarılawı múmkin. Emociyalar eki toparģa bólinedi: stenik (organizm hám insannıń jasaw qábiletin kúsheytiwshi) hám astenik (olardaģı hálsizlik). Emocional tonus hám stenik yamasa astenik sezimlerdiń payda bolıwı, olardıń qaysı biriniń ústemlik etiwi insannıń xarakterine tán bolģan qásiyetke baylanıslı boladı. Sportshınıń keypiyatınıń joqarı bolıwı onıń kúsh-quwatın asırsa, al onıń túskinlik jaģdayı, olarda hálsizlik, háreketsizlikti keltirip shıģarıwı múmkin. Signallıq xızmeti sol waqıttaģı processte adam sanasında bolıp atırģan signallıq wazıypanı atqaradı. Jaģımlı emocionallıq keshirmeler zárúrliklerdiń qanaatlanıwında jaqsı boladı. Jaģımsız emociyalar adam talaplarınan qanaatlanbawı sátsizlikti keltirip shıģaradı. Mısalı; sportshınıń óz qarsılasın ózinen ústem dep bilse, ol álbette sátsizlikke ushıraydı. Sportshınıń utısı endigi jarısqa kúsh-quwatınıń artıwına sebepshi boladı hám alģa qaray umtıladı. Qorģanıw xızmeti ayırım turmıslıq jaģdaylarda emociya adam organizmniń hár qıylı qáwiplerden qorģawı múmkin. Organizmdegi energiyanı únemlew, artıq júk kórinisinde ámelge asırıladı. Mısalı: adamnıń sırtqı tásirlerge hádden tıs berilmewi. Sportshı jarıs waqtında ózin artıqsha júklerden tıyıwı yamasa óz salmaģın uslap turıwģa háreketi óz imkaniyatların biliw.

Erk haqqında?

Erk túsinigi boyınsha psixologiyalıq ádebiyatlarda hár qıyılı anıqlamlar berilgen. Erk psixologiyalıq qubılıslar ishinde eń quramalısı bolıp, onı anıqlaw anıqlaw ushın, ilimiy dereklerdi úyreniwimizdi talap etedi. Erk adamnıń ishki psixologiyalıq ózgesheligi, ol arqalı adam ózin hám basqa da psixologiyalıq qubılıslardı basqarıwģa uqıplı boladı. Adam erki menen óz aldına maqsetler qoyadı hám sol maqsetke erisiw jolında ishki hám sırtqı tosıqlardı jeńiwge háreket etedi. Dúnyanı sáwlelendiriw, xızmetti belgili ráwishte shólkemlestiriw, mashqalalardı sheshiw, belgili bir qararģa keliw, qıyınshılıqlardı jeńiw háreketleri járdemi menen ámelge asırıladı. Erk–bul maqsetke erisiw jolında ushıraytuģın qıyınshılıqlarģa qaramastan, onı sanalı qoyılģan maqsetke boysındırıw, onı sanalı qadaģalaw, aktiv basqarıw qábileti bolıp tabıladı. Sonıń ushın erkti insannıń eń joqarģı ruwxıy qábileti dep ataymız.
Erk sıpatları haqqında?
Miynet adamnıń erkin shınıqtıradı hám rawajlanıwına sebepshi boladı. Sebebi miynet anıq bir maqsetke baģdarlanģan sanalı hám tártipli háreket bolıwı menen birge ol adamnıń erk sıpatların bekkemlewge xızmet etedi. Erktiń bekkemligi erk penen atqarılģan is-háreketlerdiń motivke tiyisli bolģan sıpatları, bir sheshimge keliw menen qabıl etilgen qarardı atqarıwģa baylanıslı sıpatlarda óz kórinisin tabadı.Ózin tuta biliw. Erk quwatı bolmasa, mártlik, jigerlilik, haqıyqatlıq sezimleri bolmaydı. Joqarı ideya hám maqsetler ushın gúresiw jolında fizikalıq hám ruwxıy zor beriw emes, bálkim kóp azap hám mashaqat shegiwge tuwrı keledi. Insan shıdamlı, sabırlı, ózin tuta biletuģın qábiletke de iye bolıwı kerek. Intizamlılıq adam ózine jaqqan qanday da nárseni emes, al adam qıyın isti atqarıp atırģanda belgili boladı. Usı isti pútin jámáát ushın, pútkil el ushın zárúrligi hám pidáyılıģına isengenligi ushın atqaradı. SHaxs maqsetlerin jámáát, xalıq mápi ushın belgilenetuģın erk intizamlı tárbiyalanģan erk delinedi.Jeke kúsh-ģayratına, qábiletine beyimligin anıqlaytuģın ólshemler qadaģalaw lokusi (latın «lotus» – «ornalasqan jay» hám francuzsha conlrole–«tekseriw» degendi ańlatadı) dep ataladı. Psixologiya páninde qadaģalawdı lokallastırıw degende shaxstıń individual xızmeti nátiyjeleri ushın juwapkershilikti sırtqı kúshlerde hám sharayatlarda esapqa alıwdı, sonday-aq olardıń kúsh-ģayratına, qábiletine meyillikti belgileytuģın sıpatlar birikpesi túsiniledi.Qadaģalawdı lokallastırıw sırtqı (eksternal) hám ishki (internal) túrlerge bólinedi. Mısalı: xızmetker jumısqa, student oqıwģa kesh qalsa, olar keshigip keliw sebebin, túrlishe túsinidiriwge háreket etedi. Avtobustıń keshigiwin, jolda tıģılıs bolģanlıģın, mashinanıń buzılıp qalģanlıģın, uyıqlap qalģanlıģın hám t. b menen bánelewi múmkin. Izertlewlerge qaraģanda, qadaģalawdıń eksternal lokallıq túriniń payda bolıwı shaxstıń óziniń kemshiligi, insannıń juwapkershiliktiń joqlıģı, óziniń imkaniyatına isenbesligi, jeke niyetiniń ámelge asıwına itibarsızlıģı dep esaplaymız.

Test

Kimniń anıqlawı boyınsha emociyalar talaplardıń ómir súriwiniń subiektiv forması esaplanadı?