Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

álbette, 
bálkim, qullası, demek, máselen, múmkin, itimal, shınında da, 
durıs, ıras, sózsiz, awa, jaq, shaması, mısalı, máselen, tilekke qarsı, 
aytpaqshı, qullası, birinshiden, ekinshiden
hám t.b. sózler kiredi. Olar 
sóylewshiniń haqıyqatlıqqa bolǵan hár túrli modallıq, sezimlik, isenim, 
maqullaw, biykarlaw hám t.b. mánilik qatnasların bildirip keledi. Mısalı: 
1. Ol respublikamız boyınsha da birinshilikti alıwı múmkin (S. X.). 2. Shının-
da da, qay waq bir waq usınday áleme-juwa sózdiń baslanatuǵınına 
Súyindiktiń kózi jetken edi (T.Q.). 
Tapsırma 1.8. 
Gáplerdegi kóp noqattıń ornına tómendegi modal 
sózlerdiń tiyislisin qoyıp kóshirip jazıń. Olarǵa qatnaslı irkilis 
belgileriniń qoyılıwına da dıqqat etiń. 
1. Hújdan aldında ózin eń ádil tutqan sudyanıń ózi de albırap, hátte, qaytıp 
ketken teńizdiń ózi de tasıp, óz ornına túsiwi ... . 2. ..., sonıń saldarınan bolsa kerek 
sońǵı jıllar ishinde júrek awırıwı menen awırǵan adamlardıń sanı kóbeyip ketti. 
3. Sırlasıw, ..., adamlardıń kewlin jumsartar. 4. ..., házirshe sizge kóp qozǵalıwǵa 
bolmaydı, – dedi ayaq ushında otırǵan bir qız (K. M.). 5.Ol úyler de meni qurı 
qoymaydı, ..., olar da meniń mútájimdi pitkerip turadı. 6. ..., olardı biziń adamlar 
!
!
!

---

113
eken daǵı, watanınan bezdirgen (Sh. S.). 7. ..., eki jılda eńsem gújireyip, awılǵa 
qaytıp keldim (K. M.). 8. ..., keletuǵın olar joq. 9. …, ol dostısına isengen edi. 
10. …, bul quwanıshı uzaqqa sozılmadı (T.Q.). 11. …, sennen úyrenemiz (S. X.).
Modal sózler
: demek, jaq, álbette, shınında da, múmkin, awa, bálkim, átteń, 
joq, qısqası, qullası.
Tapsırma 1.9. 
Tómendegi kórkem shıǵarmanı oqıń. Oǵan mazmunın 
tolıq qamtıy alatuǵın tema qoyıń. Tekstten janapay hám onıń túrlerin 
tabıń. 
Kún júdá ıssı bolıwına qaramastan aqlıǵınıń qolınan uslaǵan ǵarrı 
mańlayınan aqqan shıp-shıp terdi bet oramalı menen sıpırıp, tez-tez júrip kiyatır. 
Qıp-qızıl kóylek kiygen úsh-tórt jaslar shamasındaǵı qızdıń quwanıp kiyatırǵanlıǵı 
júzinen belgili. 
– Ata, qashan jetemiz? – dep soradı bir gezde júriwden sharshaǵanday otırıp alıp.
– Azǵana qaldı, qızım, júreǵoy, házir jetemiz, – deydi ǵarrı óziniń de dińkesi 
qurıp turǵanın jasırıp. 
Mına ıssıda kishkene qızdı alıp júriw de ańsat emes. Biraq, aqlıǵına usı búgindi 
wáde etip qoyǵanı qashshan. «Pensiyamdı alsam, qalaǵa, parkke aparaman, qálegen 
quwırshaǵıńdı áperemen» degenine de bir ayǵa shamalasıp qaldı. Balası menen 
kelininiń waqtı joq, Aytqanın qıla bermeń, erkeletip dep te tońqıldaydı. Olardan 
pul sorawǵa da qısındı. Ózi kete bereyin dese, qaltasında pulı bolmasa, pochtashı 
balanıń keliwin aqlıǵınan da beter ózi asıǵıp kútti.
Ǵarrı oylanıp otırıp, «Damas»tıń qasına kelip toqtaǵanın sezbey de qaldı.
‒ Assalawma álewkum, ata, pensiyanı alıp qıdırıp baratırsız ba? – degen 
dawısınan keshe kelip ketken bala ekenin tanıdı da, ornınan turmaqshı bolıp 
ıńǵaylastı. 
– Qalaǵa baratırǵan bolsańız, júriń, ala keteyin, – dep atır aydawshı sálemlesip 
bolǵan soń.
Ǵarrı aqlıǵın bawırına basıp, mashinaǵa otırdı. Úlken sarayday imarattıń 
qasında mashinadan uyqılap qalǵan aqlıǵın zorǵa oyatıp, túsip qalǵan ǵarrınıń 
kózleri qaladaǵı sońǵı ózgerislerdi kórip, shayday ashıldı. Erteklerdegi xan 
sarayınday dúkánnıń oyınshıqların kórip, quwanǵan aqlıǵınıń basınan sıypap, 
«Baxıtlı bolǵaysız, ballarım, bizlerdiń kórgen qıyınshılıqlarımız qaytıp kelmegey» – 
dep gúbirlenip qoyadı. Shapanınıń qaltasına salǵan pensiyasın «birew alıp qoymadı 
!
Modal sózler mánili bóleklerge (túbir hám qosımtalarǵa) 
ajıratılmaydı. Gáp aǵzaları menen sintaksislik baylanısqa túspeydi. 
Sonlıqtan olar sóz dizbeginiń bir sıńarı bola almaydı. Tek ulıwma gápke 
yamasa onıń bir aǵzasına mánilik jaqtan ǵana qatnaslı bolıp baylanısadı. 

---