Улуғмуродов н. Х

 
 
5.O’tish prosessidagi kechikishlar.
Ob‟ekt bir rejimdan ikkinchi rejimga o‟tish prosessida chiqish signali 
X
q
(t)
krish signali 
X
q
(t)
ga 
nisbatan kechikadi. Kechikish vaqti bir sig‟imli ob‟ektlardan kam, ko‟p sig‟imli ob‟ektlarda ancha 
ko‟p bo‟ladi. Bu kechikish odatda ob‟ektning o‟tish grafigi 
X
q
(t)
orqali aniqlanadi. Bir sig‟imli statik 
ob‟ektning o‟tish xarakteristikasidan kirish signali 
X
q
(t)
bilan ob‟ektdan chiquvchi signal 
X
q
(t)
orasidagi boshlang‟ich kechikish yo‟qligini ko‟rish mumkin. Bunda rezervuarga suyuqlik tushishi 
bilanoq, rostlanuvchi parametr suyuqlik balandligi 
∆N
yoki 
X
q
(t)
paydo bo‟la boshlaydi. Amalda, 
ko‟pincha, bunday bo‟lmaydi, rostlanuvchi parametr 
X
q
(t)
vaqt bo‟yicha bir oz kechikib, paydo 
bo‟ladi. Buni ikki sig‟imli ob‟ekt misolida aniqroq ko‟rishimiz mumkin (4-rasm,b). 
Ikki sig‟imli ob‟ektda birinchi rezervuarga tushgan suyuqlik ikkinchi rezervuarga birdaniga o‟ta 
olmaydi, bunga birlashtiruvchi truba uzunligi va jo‟mrak qarshiligi 
R
sabab bo‟ladi. Natijada 
prosessning boshlanish qismidagi vaqt oralig‟i 
f
or
 
ichida rostlanuvchi parametr 
X
q
(t) 
ning o‟zgarish 
tezligi kirish signali 
X
k
(t) 
ning o‟zgarish tezligidan kam bo‟ladi; chiqish signali vaqt bo‟yicha kirish 
signaliga nisbatan 
f
or
vaqtga kechikadi (4-rasm,b). Kechikishning bu turi krolik kechikishi deb ataladi. 
Oraliq kechikish vaqti 
f
or
ni topish uchun ob‟ektning o‟tish xarakteristikasiga av urinma o‟tkaziladi, 
shunda vaqt o‟qidagi 
oa
oralig‟i kechikish vaqtini ko‟rsatadi. 
Х
б 
a
1 
Q
1 
II
I
R
Q
2 
a) 
б) 
t
Х
ч
(t) 
Т
о 
τ
ор 
Х
max
а
0
X
ч 
t
Х
ч
(t) 
Т
о 
τ
Х
max
а
X
ч 
в) 

---

99 
4-rasm, 
Avtomatik sistemalarda oraliq kechikishdan tashqari transport kechikishi 
(f
t
) 
deb ataladigan 
signal kechikishi ham bo‟ladi. Bunday kechikish ob‟ektga kiruvchi miqdor bironta signal o‟tkazuvchi 
qurilma (transportyor, truboprovod,elektr liniyasi va boshqalar) orqali o‟tganda sodir bo‟ladi. Shu 
sababli ob‟ektga kiruvchi miqdor bilan chiquvchi miqdor orasidagi o‟zgarishlari orasidagi kechikish 
vaqti
f
orqali kechikish vaqti 
f
or
hamda transport kechikish vaqti
f
t
larning yig‟indisidan iborat 
bo‟ladi: 
f= f
or
 + f
t
(3) 
Ikki sig‟imli ob‟ektlarning o‟tish grafigi (4-rasm,b) boshlang‟ich qismida chiqish signalining 
juda sekin o‟zgarishiga sabab bo‟ladigan sig‟imlar oralig‟ida kechikish 
(f
or
) 
borligi bilan bir sig‟imli 
ob‟ektlarning o‟tish grafigidan farq qiladi. 
Agar ikki sig‟imli ob‟ekt sof kechikishli bir sig‟imli ob‟ekt bilan almashtirilsa,undagi oraliq 
kechikishi 
f
or
sof kechikish bilan almashtirilgan va ikkinchi tartibli ob‟ekt (4-rasm,a) xarakteristikasi 
sof kechikishli birinchi tartibli ob‟ekt xarakteristikasi bilan aproksimasiya qilingan bo‟ladi (4-
rasm,v).Shunday qilganda berilgan yuqori tartibli ob‟ekt uchun regulyator tanlash, avtomatik rostlash 
sistemasini analiz qilish birmuncha soddalashadi.