Ulkan umidlar

Ulkan umidlar

I bob

Mening otamning familiyasi Pirrip va nasroniy ismim Filipp, mening chaqaloq tilim ikkala ismni ham Pipdan uzoqroq yoki aniqroq qila olmadi. Shunday qilib, men o’zimni Pip deb atadim va Pip deb nom oldim.

Men Pirripni otamning familiyasi sifatida uning qabri toshiga va temirchiga turmushga chiqqan opam Jo Gargeri xonimga beraman. Men otamni ham, onamni ham ko’rmaganim va ularning hech biriga o’xshashini ko’rmaganim uchun (chunki ularning kunlari fotosuratlar davridan ancha oldin bo’lgan), ular qanday bo’lganligi haqidagi birinchi tasavvurlarim asossiz ravishda ularning qabr toshlaridan kelib chiqqan. Otamnikidagi harflarning shakli menda uning to’rtburchak, bo’yli, qora sochli, jingalak qora odam ekanligi haqida g’alati tasavvur uyg’otdi. “Yuqoridagilarning xotini Jorjiyana ham” degan yozuvning xarakteri va navbatidan men onamning sepkil va kasal ekanligi haqida bolalarcha xulosa chiqardim. Har biri bir yarim fut uzunlikdagi beshta kichik tosh pastilkalarga, ular qabri yonida bir qatorda tartib bilan joylashtirilgan va tirikchilik uchun urinishdan juda erta voz kechgan beshta kichik akamning xotirasi uchun muqaddas edi. O’sha umumjahon kurashida men ularning hammasi orqada tug’ilib, qo’llari shim-cho’ntaklarida tug’ilgan va bu mavjudlik holatida ularni hech qachon olib chiqmaganligiga diniy ishonchim uchun qarzdorman.

Bizniki botqoq mamlakat edi, daryo bo’yida, daryoning ichida, dengizdan yigirma mil uzoqlikda edi. Narsalarning o’ziga xosligi haqidagi birinchi eng yorqin va keng taassurot, menimcha, esda qolarli kunning ikkinchi yarmida kechgacha olingandek tuyuladi. O’shanda men aniq bildimki, qichitqi o’tlar o’sib ketgan bu qorong’i joy cherkov hovlisi edi; Bu cherkovdan kech bo’lgan Filipp Pirrip, shuningdek, yuqoridagilarning Jorjiya xotini o’lgan va dafn etilgan; Iskandar, Vartolomey, Ibrohim, Tobias va Rojer ham yuqorida aytilganlarning go’daklari o’lgan va ko’milgan; Cherkov hovlisining narigi tomonidagi to’q rangli yassi cho’l botqoqlar edi. Qo’rg’oshinli past chiziq esa daryo edi; shamol esayotgan olisdagi yirtqich uy dengiz edi; Bundan qo’rqib, yig’lay boshlagan kichik qaltirash ham Pip edi.

Shovqiningizni ushlab turing! — deb qichqirdi dahshatli ovoz, cherkov ayvonining chetidagi qabrlar orasidan bir odam chiqa boshlaganda. — Jim bo’l, shayton, bo’lmasa tomog’ingni kesaman!

Qo’rqinchli odam, hammasi qo’pol kulrang, oyog’ida katta temir bor. Shlyapasiz, tuflisi singan, boshiga eski latta bog’langan odam. Suvga botgan, loyga botgan, toshlar bilan oqsoqlangan, kesilgan odam. Chaqmoq toshlari bilan, qichitqi o’tlar bilan sanchilgan va yirtilgan; kim oqsoqlanib, qaltirab, ko’zlarini qamashtirdi va baqirdi; va iyagimdan ushlab tishlari boshida g’ichirladi.

Oh!.. Tomogʻimni kesmang, janob, — dedim dahshatdan. — Ibodat qiling, bunday qilmang, janob.

Ismingizni ayting! – dedi yigit. “Tezroq!”

• 
  Pip, ser.
  

• 
  Yana bir bor, — dedi yigit menga tikilib. “Og’iz bering!”
  

“Pip. Pip, ser.”

• 
  Bizga qayerda yashayotganingizni ko’rsating, - dedi u. — Joyni aniqlab bering! Men cherkovdan bir chaqirim yoki undan uzoqroqda, qirg‘oqdagi alder va pollarlar orasidagi tekislikda, qishlog‘imiz yotgan joyni ko‘rsatdim. Erkak menga bir zum qaragandan so’ng, meni teskari o’girdi va
  

Cho’ntaklarimni bo’shatdi. Ularda bir bo‘lak nondan boshqa hech narsa yo‘q edi. Jamoat o’z-o’zidan paydo bo’lganida, chunki u juda to’satdan va kuchli bo’lib, uni mening oldimda ag’darib yubordi va men oyog’im ostidagi qo’rg’onni ko’rdim, cherkov o’ziga kelganida, men balandda o’tirgan edim, deyman. Qabr toshi nonni jon-jahdi bilan yegancha titrab ketdi.

• 
  Yosh it, — dedi erkak lablarini yalab, — qanaqa semiz yonoqlaring bor.
  

Men ular semiz edi ishonaman, Men o’sha paytda mening yillar uchun undersized edi-da, va

Kuchli emas.

“Agar yeya olmasam, meni la’natla,” dedi u boshini qo’rqitib chayqab, va agar men buni qilolmayman!

Men chin dildan umidimni izhor qildim va uni qattiqroq ushlab oldim

U meni qo’ygan qabr toshini; qisman, o’zimni unga rioya qilish; qisman, ushlab turish

O’zim yig’lashdan.

• 
  Endi bu yerga qarang! – dedi yigit. — Onang qayerda?
  

• 
  Mana, ser! Dedim men.
  

U boshladi, qisqa yugurdi va to’xtadi va yelkasiga qaradi. — Mana, ser! Men tortinchoqlik bilan tushuntirdim. “Jorjina ham. Bu mening onam.”

“Oh!” — dedi u qaytib kelib. — Bu sizning otangiz va onangizmi? — Ha, ser, — dedim men; “U ham; bu cherkovdan kech.”

“Ha!” — deb g’o’ldiradi u o’ylab. — Kim bilan yashadingiz, deylik, sizga yashashga ruxsat berishdi, men bu haqda qaror qabul qilmaganman?

• 
  Singlim, ser, missis Djo Gargeri, temirchi Jo Garjerining rafiqasi, ser.
  

• 
  Temirchi, a? Dedi u. Va oyog’iga qaradi.
  

Oyog‘iga va menga bir necha marta qorayib qaragandan so‘ng, qabr toshimga yaqin keldi-da, ikki qo‘limdan ushlab, ushlab turganicha orqaga og‘dirdi; Shunday qilib, uning ko’zlari mening ko’zlarimga eng kuchli qaradi va mening ko’zlarim esa ojiz ravishda yuqoriga qaradi.

“Endi bu yerga qarang, - dedi u, - savol sizni yashashga ruxsat berishda. Siz fayl nima ekanligini bilasizmi?”

“Ha janob.”

“Va siz aql bovar qilmaydigan narsa nima ekanligini bilasizmi?”

“Ha janob.”

Har bir savoldan so’ng, u menga ko’proq nochorlik va xavf hissi berish uchun meni yana bir oz egdi.

• 
  Sen menga fayl olib kel. U meni yana egdi. “Va siz meni aqldan ozdirasiz.” U meni yana egdi. — Ikkalasini ham menga olib keling. U meni yana egdi. — Yoki yuragingizni, jigaringizni chiqaraman. U meni yana egdi.
  

Men juda qo’rqib ketdim va shu qadar boshim qotib ketdiki, ikki qo’lim bilan unga yopishib oldim va dedim: “Iltimos, tik turishimga ruxsat bersangiz, janob, men kasal bo’lmasam kerak, balki ko’proq qatnashardim.”

U menga eng zo’r cho’kdi va cherkov uning ustidan sakrab o’tdi

O’z ob-havo ta’minoti. Keyin, u meni qo’llarimdan ushlab, tepada tik holatda ushlab turdi

Toshdan so’ng va qo’rqinchli so’zlar bilan davom etdi:

“Siz menga ertaga ertalab erta tongda o’sha papkani va ular ahmoqlarni olib kelasiz. Menga u yerdagi eski batareyada ko’p olib kelasiz. Siz buni qilasiz va hech qachon bir og’iz so’z aytishga yoki ishora qilishga jur’at etolmaysiz. Menga o’xshagan odamni yoki biron bir odamni ko’rgan bo’lsang va sen omon qolasan, yo’q bo’lsang, yoki har qanday zarrachada mening so’zlarimdan chiqib ketasan, u qanchalik kichik bo’lsa ham, yuraging va jigaring. Yirtib, qovurdi va yedi.Endi men yolg’iz emasman, siz o’ylagandek.Bir yigit men bilan yashiringan, qaysi yigitga nisbatan men farishtaman.O’sha yigit gaplarimni eshitadi. O’sha yigitning o’ziga xos sirli yo’li borki, bolaga, yuragiga, jigariga tegadi.Yigitning o’zini yigitdan yashirishga urinishi behuda. Eshik, to’shakda issiq bo’lishi mumkin, o’zini o’zi yopib qo’yishi mumkin, kiyimni boshiga yopishi mumkin, o’zini qulay va xavfsiz deb o’ylashi mumkin, lekin bu yigit ohista sudralib, unga yaqinlashadi va unga yo’l oladi. Uni ochiq. Men o’sha yigitni hozir sizga yomonlik qilishdan juda qiyinchilik bilan saqlayapman. Menimcha, u yigitni ichingizdan ushlab turish juda qiyin. Endi nima deysiz?”

Men unga faylni olib berishimni va qo’limdan kelgancha sindirilgan ovqatni olib berishimni aytdim va erta tongda Batareya oldiga kelaman.

• 
  Aytmasang, Rabbim seni o’ldirsin! – dedi yigit.
  

Men shunday dedim va u meni pastga tushirdi.

• 
  Endi, — deb ta’qib qildi u, — nima qilganingni eslab, o‘sha yigitni eslab, uyga qaytasan!
  

• 
  Xayrli tun, ser, — dedim men.
  

• 
  Ko’p! — dedi u va sovuq ho’l kvartira ustida unga ko’z yugurtirib. — Qaniydi, men qurbaqa bo‘lsam. Yoki ilon balig‘i!
  

Bir vaqtning o’zida u titrayotgan tanasini ikki qo’lida quchoqladi, - xuddi o’zini tutmoqchi bo’lgandek siqilib, pastak cherkov devori tomon oqsoqlandi. Men uning qichitqi o‘tlar orasidan, yam-yashil tepaliklarni bog‘lab turgan novdalar orasidan ketayotganini ko‘rganimda, u mening yosh ko‘zlarimga xuddi o‘lganlarning qo‘llaridan qochayotgandek, qabrlaridan ehtiyotkorlik bilan cho‘zilgandek qaradi. Uning to’pig’iga buralib, uni torting.

U pastak cherkov devori oldiga kelganida, oyoqlari qotib qolgan odamga o‘xshab, undan oshib o‘tdi-da, keyin orqasiga o‘girilib, meni qidirdi. Uning qayrilib ketganini ko’rib, yuzimni uyga qaratib, oyoqlarimdan unumli foydalandim. Ammo men yelkamga qaradim va u yana daryo tomon ketayotganini ko‘rdim, u hamon ikki qo‘lida quchoqlab, og‘riqli oyoqlari bilan botqoqlarga u yer-bu yerga tushib ketgan katta toshlar orasidan yo‘l oldi. Yomg’ir kuchli edi yoki suv toshqini bo’ldi.

Men unga qarashni to’xtatganimda, botqoqlar shunchaki uzun qora gorizontal chiziq edi; daryo esa yana bir gorizontal chiziq edi, na unchalik keng, na u qadar qora edi; osmon esa shunchaki bir qator uzun g’azablangan qizil chiziqlar va bir-biriga aralashgan zich qora chiziqlar edi. Daryoning qirg’og’ida men tik turganga o’xshab ko’rinadigan ikkita qora narsani sezib qoldim; shulardan biri, siz uning yonida bo’lganingizda xunuk narsa bo’lib, dengizchilar ustunga ilgaksiz bochka kabi boshqaruvchi mayoq edi; ikkinchisi, bir vaqtlar qaroqchi ushlab turgan zanjirlar bilan osilgan gibbet. Erkak xuddi qaroqchi tirilib, pastga tushdi va yana o’zini bog’lash uchun qaytib ketayotgandek, bu ikkinchisi tomon cho’loq edi. Men shunday deb o’ylaganimda, bu menga dahshatli burilish berdi; Uning orqasidan boshlarini ko‘tarib qarab turgan chorvalarni ko‘rib, ular ham shunday deb o‘ylasharmikan, deb hayron bo‘ldim. Men qo‘rqinchli yigitni atrofga qaradim va undan hech qanday alomat ko‘rmadi. Lekin endi men yana qo’rqib ketdim va to’xtamasdan uyga yugurdim.

II bob

Singlim Jo Gargeri xonim mendan yigirma yoshdan katta bo‘lib, meni “qo‘lda” tarbiyalagani uchun o‘zi va qo‘shnilar oldida katta obro‘ qozongan edi. O’sha paytda bu ibora nimani anglatishini o’zim bilib oldim va uning qo’li qattiq va og’ir ekanligini bilib oldim va buni eriga ham, menga ham qo’yishni odat qilib oldim, men Jo Gargeri va Men ikkalamni ham qo‘lda tarbiyalaganman.

U ko‘rkam ayol emas edi, singlim; va menda umumiy taassurot paydo bo’ldiki, u Jo Gargerini unga qo’l bilan uylantirgan bo’lsa kerak. Jo o’zining silliq yuzining har ikki tomonida jingalak zig’ir sochlari o’ralgan, ko’zlari shu qadar ko’k rangda bo’lgan adolatli odam ediki, ular qandaydir o’z oqlariga aralashib ketganga o’xshardi. U yumshoq, xushmuomala, xushmuomala, sodda, ahmoq, aziz odam edi, kuch va zaiflik jihatidan o’ziga xos Gerkules edi.

Mening singlim Jou xonimning sochlari va ko’zlari qora, terisi shu qadar qizarganki, men ba’zida sovun o’rniga muskat yong’og’i bilan yuvilganmikan, deb o’ylardim. U baland bo’yli va suyakli bo’lib, deyarli har doim qo’pol fartuk kiyib yurar, orqasidan ikki ilmoq bilan bog’lab qo’ygan, oldida esa igna va ignalar bilan to’la bo’lgan to’rtburchak ko’ndalang ko’ylagi bor edi. U bu fartukni juda ko’p kiygani uchun o’zini kuchli yutug’iga aylantirdi va Joni qattiq qoraladi. Garchi men uni umuman kiyishiga hech qanday sabab ko’rmayapman yoki nima uchun, agar u umuman kiygan bo’lsa, u hayotining har kuni uni yechmasligi kerak edi.

Jou temirxonasi yog’och uy bo’lgan uyimizga qo’shni edi, chunki o’sha paytda mamlakatimizdagi ko’plab turar-joylar edi. Cherkov hovlisidan uyga yugurganimda, temirxona yopilgan va Jo oshxonada yolg’iz o’tirardi. Jo va men hamkasbmiz va shunga o’xshash ishonchga ega bo’lganimiz sababli, men eshik qulfini ko’tarib, uning qarshisida, mo’ri burchagida o’tirib, unga qaraganimda, Jo menga ishonch bildirdi.

“Jo xonim o’nlab marta bo’lib, sizni qidirib yurgan, Pip. Va u endi tashqariga chiqib, nonvoyning o’nlab do’stiga aylandi.”

• 
  U shundaymi?
  

• 
  Ha, Pip, — dedi Jo; “Va bundan ham yomoni, uning yonida Tickler bor.”
  

Bu ma’yus aqldan so‘ng, men kamzulimning yagona tugmachasini aylana-aylana burab, qattiq tushkunlik bilan olovga qaradim. Tickler mum bilan qoplangan qamish bo’lagi edi, mening qitiqlangan ramkam bilan to’qnashuv natijasida silliq kiyiladi.

“U o’tirdi, - dedi Jo, - va u o’rnidan turdi va Tiklerni ushlab oldi va u Ram-paged qildi. U shunday qildi, - dedi Jo, poker bilan pastki panjaralar orasidagi olovni sekin tozalab. , va unga qarash; “U Ram-paged qildi, Pip.”

• 
  U uzoq vaqt ketganmi, Jo? Men unga har doim kattaroq bola sifatida munosabatda bo’lganman,
  

Va mening tengimdan ortiq emas.

• 
  Xo’sh, - dedi Jo va gollandiyalik soatga qarab, - u Ram sahifasida edi, bu oxirgi afsun, taxminan besh daqiqa, Pip. U kelyapti! Eshik orqasiga o’ting, keksa do’mrak, orangizdagi sochiq.”
  

Men maslahat oldim. Singlim Jo xonim eshikni keng ochib, orqasida to’siq borligini ko’rib, darhol sababni aniqladi va Tiklerni keyingi tergovga qo’lladi. U meni uloqtirish bilan xulosa qildi, men tez-tez qo’shni raketa bo’lib xizmat qildim – Joga qarata, u har qanday sharoitda meni ushlab turishdan xursand bo’lib, meni mo’riga o’tkazib yubordi va o’zining katta oyog’i bilan jimgina panjara bilan o’rab oldi.

• 
  Qaerda eding, yosh maymun? – dedi Jo xonim oyog’ini tiqqancha. — Toʻgʻridan-toʻgʻri ayting-chi, meni qaygʻu, qoʻrquv va xavotirdan yoʻqotish uchun nima qilganingizni ayting, aks holda siz ellik Pips, u esa besh yuz Gargery boʻlganingizda, men sizni bu burchakdan chiqarib yuborgan boʻlardim.
  

• 
  Men faqat cherkov hovlisida bo’lganman, - dedim men tabureimdan yig’lab, o’zimni ishqalab.
  

“Cherkov!” — takrorladi singlim. – Agar men ogohlantirmaganimda, siz allaqachon cherkov hovlisida bo’lgan bo’lardingiz va u erda qolgan bo’lardingiz. Sizni kim qo’l bilan tarbiyalagan?

• 
  Siz qildingiz, - dedim men.
  

“Va nega men buni qildim, men bilishni xohlayman?” — xitob qildi singlim.

“Bilmayman”, deb shivirladim.

• 
  Yo’q! – dedi singlim. “Men buni boshqa hech qachon qilmayman! Bilaman. To’g’risini aytishim mumkinki, siz tug’ilganingizdan beri fartugimni hech qachon yechmaganman. Onangiz bo’lmasdan temirchining xotini (va u Garjer) bo’lish yomon. .”
  

Xayollarim o‘sha savoldan yiroqlashib, o‘tga ko‘nglim cho‘kdi. Dazmollangan oyog’i bilan botqoqlarga chiqqan qochoqlar uchun sirli yoshlar. Odam, fayl, oziq-ovqat va men o’g’irlik qilish uchun ostida bo’lgan dahshatli garov. O’sha boshpana binolarida, qasos oluvchi cho’g’larda mening oldimda ko’tarildi.

“Ha!” – dedi Jo xonim Tiklerni o’z stantsiyasiga qaytararkan. — Cherkov bog‘i! Aytgancha, birimiz buni umuman aytmagan edik. — Kunlarning birida meni orangizdagi cherkov hovlisiga olib borasiz va ey, mensiz qolarsiz!

U choyni qo’yish uchun o’zini qo’yarkan, Jo oyog’im ustida menga qaradi, go’yo u meni va o’zini yuqoriga ko’tarayotgandek va oldindan aytib o’tilgan og’ir sharoitlarda amalda qanday juftlik qilishimiz kerakligini hisoblab chiqdi. Shundan so’ng, u o’ng tomonidagi zig’ir jingalaklari va mo’ylovini paypaslab o’tirdi va har doimgidek, har doimgidek, har doimgidek, ko’k ko’zlari bilan Jo xonimning ortidan ergashdi.

Opam biz uchun non va sariyog’imizni kesishning ajoyib usuli bor edi, bu hech qachon o’zgarmadi. Birinchidan, u chap qo’li bilan nonni qattiq va tez ustki qismiga tiqdi, u erda goh pin, gohida igna bilan og’izga tushdik. Keyin u pichoqqa bir oz sariyog ‘(juda ko’p emas) olib, nonga apteka usulida surtdi, go’yo u gips yasayotgandek, pichoqning ikki tomonini shapaloq epchillik bilan ishlatib, qirqib, qolipga solib qo’ydi. Sariyog ‘qobig’ining dumaloq. Keyin u pichoqni gipsning chetiga so’nggi marta artib berdi, so’ng nonning juda qalin dumaloq qismini arraladi: u nihoyat nondan ajratishdan oldin uni ikkiga bo’lib, Jo ulardan birini oldi. Men boshqa.

Ayni paytda, men och bo’lsam ham, tilimni eyishga jur’at eta olmadim. Men o’zimning dahshatli tanishim va uning ittifoqchisi bo’lgan yana qo’rqinchli yigit uchun zaxirada bo’lishim kerakligini his qildim. Men Jo xonimning uy xo’jaligini eng qat’iy tarzda bilardim va mening o’g’irlash ishlarim seyfda hech narsa topilmasligini bilardim. Shuning uchun men bir bo’lak non va sariyog’imni shimimning oyog’iga qo’yishga qaror qildim.

Ushbu maqsadga erishish uchun zarur bo’lgan qarorni men juda dahshatli deb bildim. Men baland uyning tepasidan sakrash yoki katta chuqurlikka sho’ng’ish uchun qaror qabul qilishim kerak edi. Va buni ongsiz Jou yanada qiyinlashtirdi. Yuqorida aytib o’tilgan masonlikda va uning men bilan do’stona munosabatda bo’lganida, bizning kechki odatlarimiz bo’laklarimizni bir-birimizni hayratga solib, bir-birimizni hayratga solib, tishlash tarzimiz bilan solishtirish edi. Bizni yangi harakatlarga. Kechasi Jo bir necha bor o’zining tez kamayib borayotgan tilini ko’rsatib, odatdagi o’rtoqlik musobaqamizga taklif qildi; lekin u meni har safar bir tizzamda sarg’ish piyola choyim, bir tizzamda tegmagan non va sariyog’im bilan topardi. Ga mos keladigan eng kam ehtimolli tarzda amalga oshiriladi