Улыума пед лекция

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Oqitiw  metodlari ha`m qurallari. 

 

JOBA 

 

 

 

 

        1.Oqitiw metodi, usili xa`m qurali xaqqinda tu`sinik 

2. Orayliq Aziyanin` ulli pedagoglari oqitiw metodlari xaqqinda 

3. Ha`zirgi da`wir oqitiw metodlarina qoyilatug`in talaplar 

4. Oqitiw metodlarinin` tu`rleri xa`m olardin`  sipatlamasi 

---

5. Oqitiw protsesinde metodikaliq qurallardan paydalaniw 

               6. Oqiwshilardin` o`z betinshe jumislarinda jan`a pedagogikaliq texnologiyani 

qollaniw 

 

Mug`allimnin`    bilim  beriwdegi  xa`m  oqiwshilardin`  bilim,  eplilik,  ko`nlikpelerdi 

iyelewdegi, olardin` ko`z-qaraslarin qa`liplestiriwge, uqipliliqlarin rawajlandiriwg`a  qara-tilg`an 

birgeliktegi  xizmetlerinin`,    usillarinin`    jiyindisina  oqitiw  metodi    dep  aytiladi.  Oqitiw 

metodinan  basqa  oqitiw  usili,  a`disi  degen    tu`sinikte  qollaniladi.  Oqitiw  metodi  ken`  tu`sinik, 

oqitiw usili, a`disi tar tu`sinik. Xa`r bir  oqitiw metodi bir neshe  Elementlerden quraladi. Oqitiw 

metodinin`  usi  Elementlerin  oqitiw  usillari,  a`disleri  dep  ataydi.  Misali  oqiwshilardi    sabaqliq 

xa`m  kitap    penen    islewge  u`yretiw  metodi  bir  neshe    usillardan  turadi:  oqig`an  materialdin` 

jobasin du`ziw, mazmunin qaytarip aytip beriw, konspekt aliw t.b.  

Oqitiw  metodinin`  qurilisina  kiretug`in  xa`m  oqiw  materialin    o`zlestiriwge    ja`rdem  

beretug`in, mug`allim menen oqiwshinin`  is-xa`reketine  oqitiw usili dep aytiladi. 

Oqitiw  metodi,  usili  menen  bir  qatarda  oqitiw  protse-sinde  xa`r  tu`rli  oqitiw  qurallari  da 

qollaniladi.  Qural,  a`sbap,  miynet  xa`m  xa`reket  qurali  degen  ma`nisti  bildiredi.  Qurallar 

ja`rdeminde xa`r tu`rli jumislar orinlanadi, xa`re-ketler islenedi. Mug`allimnin` bilim beriwinde 

xa`m  oqiwshi-lardin`  bilimlerdi  iyelewinde  ja`rdem  beretug`in  a`sbaplar  menen  dereklerge 

oqitiw qurali delinedi.  

Ferg`aniy  matematika,  astronomiya,  geografiya,  fizika    ilimlerinin`  izertlew  metodlarin 

jaratti.  Oqitiw  metod-larin  qollanip  Damashq  xa`m  Bag`dad  ilimiy  oraylarinda,  medreselerinde 

sabaq  berdi. Observatoriya ushin arnawli  a`sbaplar soqti, quyash saatin xa`m Nil  da`r`yasinin` 

betin o`lsheytug`in qural isledi. Xorezmiy geodeziya, matematika, geografiya, astronomiya xa`m 

basqa  ilim  tarawlarinda  izertlew  metodlarin  qollanip  ilimiy-a`meliy    jumislar  alip  bardi. 

Birinshilerden  bolip  induktsiya  xa`m  deduktsiya  metodlarin    qolladi,  qosiw,  aliw,  ko`beytiw, 

bo`liw qag`iydalarin jaratti. Sekundti minutqa aylandiriw, qaldiq, korennen shig`ariw a`mellerin  

oylap  tapti.  Ko`rgizbeli  oqitiw,  soraw-juwap,  logikaliq  bayan  etiw,  ta`jiriybe,  baqlaw,  sinap 

ko`riw  metodlarina    tiykar  saldi.  Ol  bul  oqitiw  metodlarin,  usillarin  xa`m  qurallarin 

medreselerde,  Bag`dadtag`i  ilim  sarayinda  (danishpanlar  u`yinde)  balalardi  oqitiwda  qolladi. 

Farabiy  oqitiw  metodlarin,  ta`lim-ta`rbiyanin`  psixolo-giyaliq  tiykarlarin,  Estetikaliq  ta`rbiya 

metodlari menen qurallarin islep shig`iwda biybaxa xizmet etti. Ta`lim-ta`rbiyanin`  eki; iqtiyarli 

xa`m ma`jbu`riy metodin ko`rsetti. Ol matematika, logika, meditsina, muzika, ta`biyat, xuqiq til 

ilimleri  menen  shug`illandi  xa`m  bul  ilimlerdin`  izertlew  metodlarin  rawajlandirdi.  O`rnek  

metodina zor a`xmiyet berdi, tu`sindiriw metodin joqari baxaladi. Beruniydin` oqitiw metodlari, 

usillari xa`m qural-larinan paydalaniwdin`  ilimiy-a`meliy  negizlerin  islep shig`iwi xa`m olardi 

turmista  qollawi  onin`  °rgenishtegi  Ma`mun  akademiyasin  ashiwi,  basshi  xa`m  pedagog  bolip 

islew da`wirine tuwra keledi. Ol  ko`rsetpeli  oqitiw  metodlarinin` mu`mkinshiligine joqari baxa 

berdi,  u`lgi  ko`rsetip,  qiziq-tirip  oqitiwdin`  ta`repdari  boldi.  «Mineralogiya»  atli    miynetinde 

ka`sipke  tayarlaw  ustalarinin`  o`ner  u`yretiw    metod-lari  jo`ninde  pikirlerin  bayan  etti.  Sol 

waqitlari  ken`  tarqalg`an,  bilimnin`  ma`nisine  tu`sinbey  yadlap  aliwg`a  tiykarlang`an  oqitiw 

metodina  qarsi  boldi,  tu`sindirip,  ko`rsetip    oqitiw  metodlarinin`    abzallig`in  da`liyllep    berdi. 

«Tu`siniw-yadlawdan  jaqsi  xa`m  artiqmashdur»,  -dep  jazdi    alim.  Beruniy    oqitiw  metodlarin 

teoriyaliq    jaqtan    islep  shig`iw  xa`m  ta`lim-ta`rbiyada  qollaw  menen  didiaktikada    o`zine  ta`n  

mektep jaratti. 

Ibn  Sino  ilimiy  isler  menen  shug`illaniwdi  ta`lim-ta`rbiyanin`  ilimiy-metodikaliq 

tiykarlarin islep shig`iw menen baylanistirip alip bardi. Logikaliq oylaw, jeke baqlaw, ta`jiriybe, 

tu`sindiriw,  a`n`gime  xa`m  gu`rrin`    metodlarin    qollanip    oqitiwg`a  kewil  bo`ldi.  Oqitiwda 

oqiwshilardi  o`zbetinshelikke u`yretiwdi  oqitiwdin` negizgi  usillarinan biri dep esapladi. 

Ha`zirgi da`wirde oqitiw metodlarina to`mendegishe talaplar qoyiladi: