«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

Tosıq apparatları. Tosıq apparatları óziniń ápiwayılıǵı hám isenimliligi menen mashina, mexanizmlerde, úskenelerde qáwipli zonalardı izolyatsiya qılıwda júdá keń qollanıladı. Tosıq apparatları insan menen qáwipli faktorlar arasında diywal bolıp, insandı qanday háreket etiwine qaramastan onı qáwipden isenimli qorǵaydi. Tosıqlar usınıń menen birge insanǵa hár túrlı metall ushqınların, detallar hám úskeneler bólklrin atiliwinan qorǵaydi. Zárúr jaǵdaylarda tosıq apparatları jumıs orinlarin shańlanıw hám gazlanıwın aldın aladı. Tosıq apparatları konstruktiv formaların hám belgileniwin hár túrlılıǵı menen parıq etedi. Olar turaqlı jáne waqtınsha bolıwı múmkin. Turaqlı tosıqlar mashinalardı uzatıw mexanizmleri hám basqaların ajıralmaytuǵın bólegi retinde xızmet etedi. Turaqlı tosıq apparatlar qo'zg'aluwshan yamasa qo'zg'almas kórinislerde tayarlanadı. Qo'zg'almas tosıqlar mexanizmler islegende, olardıń qáwipli zonaların isenimli qorǵaydi hám olar mexanizmlerge texnikalıq xızmet yamasa remont jumısları ótkerilip atırǵanda mexanizmler islep atirǵanda, qáwip bolmaǵanda alıp qoyılıwı múmkin. Bunday tosıqlar konstruktsiyaga kóre qo'zg'almas tosqınlıqlardı ornatıw múmkin bolmaǵan jaǵdaylarda qollanıladı.

Ayırım mexanizmlerde, apparatlarda atap aytqanda mashinalarda uzatıw qayısları hám shınjırlarında tosıq torı sharıkli bekkemlengen boladı.

Waqtınshalıq tosıqlar óndiriste tiykarınan qo'zg'aluwshan jumıslarda paydalanıladı. Waqtınshalıq tosıq apparatları retinde alıp júriletuǵin tor, kiyim-kenshek taxta diywallar hám basqalardan paydalanıladı. Bunday tipdegi apparatlarǵa mısal retinde elektr kepsrlngen jumıs orin tosıqları, tereńliklami ( qudıq, transheya) tosıqları hám basqalardı keltiriw múmkin. Tosıq apparatların konstruktsiyalari úskene hám texnollogiyaliq processler qásiyetlerinen kelip shıǵıp tayarlanadı. Olar qattı karkas daǵı quyma yamasa kepserlengen, tor, shitlar, torlar ko' rinishida tayarlaniwi múmkin. Mexanizmlerde baqlawdı talap etpeytuǵın qáwipli zonalarda to' siqlar pútkil metallardan, plastmassadan, taxtalardan tayarlaniwi múmkin. Eger to' siq arqasındaǵı úskenelerdi jıynama birlikleri yamasa detallaridi ońlaw talap etilse tosıqlar tor, túrler yamasa taza ( organikalıq shıyshe, tribleks hám basqalar ) materiallar kóriniste tayarlanadı.

Belgili diametr degi D tesikleri bolǵan tosiq tómendegi talaptı qandırıwı kerek. x>60 da d < x /10 ; x < 60 da d <6. sh9

bul jerda d-tesik diametri, mm; x-háreketlenip atırǵan yamasa ıssı detallardan tosiqga shekem bo' lgan aralıq, mm.

Rechetkali yamasa torli tosqınlıqlardıń tesikleri yamasa ashiq jerleriniń ólshemleri tosiq penen qáwip deregi arasındaǵı aralıqqa baylanıslı boladı.

Tik, pútkil tosıqlar ushın onı qáwipli úskeneden qanday aralıqta jaylasıwı kerekliligin biliw zárúrli bolıp tabıladı. Bunday jaǵdaylarda kerekli minimal aralıq qóyıladı (16. 3.-su'wret) hám (16. 1.-keste) den anıqlanadı.

Islew berilip atırǵan detallardan otip atirgan bólekshe hám girtiklerdiń kúshine shıdam beriw ushın tosıqlar jetarli dárejede bekkem bolıwı kerek.

16. 3.-su'wret. Tosıq biyikligin tańlaw.
Tosiqlardiń bekkemlik shárti tómendegishe boladi.

mv²< [b]2 xLSg/9 E (16. 2.)

bul jerda m-atilip atirgn bolekler massası, kg; v-boleklerdin tezligi, m/s; ( b)-tosıq materially iymeyiwine ruxsat etilgen kernewi, N/m2; L-tosıqtıń uzınlıǵı, m; S-tosıq materiallınıń diametri, m²; g-erkin túsiw tezleniwi, m/s²; E-tosıq materiallınıń qayısqaqlıq modeli, n/m2.