«Улы7ма техникалы3 п1нлер» кафедрасы о3ыты7шыларыны4 2011-2012- о3ы7 жылыны4 ы-ярым жыллы2ында 5тету2ын саба3лар кестеси

2. Ayırıqsha jaǵdaylardıń aqıbetlerin saplastırıw

Ayrıqsha jaǵdaylardıń aqıbetlerin joq etiw eń qısqa waqıtta orınlanǵan bolıwı kerek. Bul jaǵdayda tiykarǵı úsh basqısh belgilengen:

Birinshi basqısh – adamlardı qorǵawdıń ekstermal ilájleri ámelge asaırıladı. Xabarlawshı sistema arqalı adamlarda ayrıqsha jaǵdaylardıń kelip shıqqanın hám jeke qorǵanıw qurallarınan (JQQ) paydalanıw shártliligi tuwrısında xabardar qılınadı, qáwipli shegaradan (zonadan) adamlardı evakuatsiya qılıw hám olarǵa dáslepki járdem kórsetiwdi baslaw.

Sanaat kárxanalarında arnawlı bólimleri usı kárxananıń jumısshılarınan dúziledi (ob́ekttiń puxaralıq qorǵanıw bólimleri).

Ayrıqsha jaǵdaydıń kelip shıǵıwı haqqındaǵı maǵlıwmat alıw ushın, zıyanlanǵan ortalıq razvedka qılınadı. Qáwipli hám zıyanlı faktorlardıń tásiri nátiyjesinde aymaqta zıyanlanǵan ortalıqtın` forması ayrıqsha jaǵdaydıń túrine baylanıslı boladı; partlaw hám jer silkiniwlerdiń forması sheńber (aylanba) boladı; boranlardıń, suw tasqınlarınıń hám uyırmalardıń - kórinisi olardıń qaldırǵan izi boladı; órt hám kóshkinlerden zıyan kórgen ortalıqtıń forması tegis emes boladı hám t.b. Zıyanlanıw ortalıqları ápiwayı hám quramalı túrlerine (kombinatsiyalasqan) bólinedi. Ápiwayı zıyanlanıw ortalıǵı ayrıqsha jaǵdaydıń bir qáwipli yamasa zıyanlı faktorınıń, kombinatsiyalasqan bolsa bir qansha faktorlardıń tásirinen kelip shıǵadı.

Ekinshi basqısh - qutqarıw hám basqa keshiktirip bolmaytuǵın jumıslar hámde ayrıqsha jaǵdaydıń aqıbetlerin kemeytiriw hám adamlardı qorǵaw boyınsha birinshi basqıshtaǵı barlıq máselelerdi orınlaw dawam ettiriledi. Sonday-aq, adamlardı qáwipli shegaralardan evakuatsiya qılıw dawam ettiriledi. Zárúrlik tuwılǵanda arnawlı islew ótkeriledi, adamlardıń tayarlıqların tiklew, zıyan kórgen ortalıqlarda arnawlı bólimleri quramına kirgen avariyalardı tiklew jumısları dawam ettiriwde isletiletuǵın texnikalardı hámde islep shıǵarıw iskerligin tiklewde kompleks ilájlari ótkeriledi. Arnawlı islew beriw zıyanlastırılıwdan hám sanitariyalıq islew beriwden ibarat. Zıyanlastırıw óz ishine tómendegi operatsiyalardı kiritedi: dektivatsiya; degazatsiya; dezinfektsiya hám deratizatsiya.

Dezaktivatsiya – bul hár qıylı zatlardın` betindegi radioktiv bólekshelerin joq etiw hámde olardan suwdı tazalaw. Tazalanıwı zárúr bolǵan betlerden radioktiv bólekshelerin joq etiw mexanikalıq hám fizikalıq-ximiyalıq usılları menen orınlanadı.

Degazatsiya – bul záhárlewshi hám kúshli tásir etiwshi záhárli bólekshelerdi parshalap, toksikoogiyalıq ónimler dárejesine jetkeriw ushın ótkeriledi. Degazatsiyalawshı bóleksheler sıpatında, sonday-aq, ximiyalıq birikpelerinen paydalanıladı, bular záhárlewshi hám kúshli tásir etiwshi záhárli bóleksheler menen reaktsiyaǵa kirisedi.

Dezinfektsiya – bul adam hám haywanlarda infektsiyalıq keselliklerin qozǵatıwshıların qorshaǵan ortalıqta joq etiw ushın ótkeriledi. Ol fizikalıq, ximiyalıq hám mexanikalıq usıllar menen orınlanadı.

Deratizatsiya – bul usıllarda kesellik tasıwshıların (tıshqan hám basqa kemiriwshilerin) qırıp taslaw maqsetinde ótkeriledi. Bunda ximiyalıq, mexanikalıq hám biologiyalıq usıllar menen orınlanadı. Mısalı: krısalardı óltiriwde yadoximikat sıpatında karbonat qollanıladı.

U`shinshi (sońǵı) basqıshında xalıq xojalıǵı ob́ektleriniń islewin tiklew boyınsha jumıslar baslanadı, bular qurılıs-montajlaw hám basqa arnawlı shólkemler járdeminde orınlanadı. Bunnan tısqarı, turar jaylar remontlanadı yamasa waqtınshalıq turar jaylar qurıladı. Sonday-aq, energiya hám suw menen támiyinlew, kommunal xızmet kórsetiw ob́ektleri hám baylanıs sistemaları tiklenedi. Bunda bir qansha basqa jumıslardıń tamamlanǵanınan soń adamlardı turaqlı jasaw orınlarına jasawǵa qaytarıw (reevakuatsiya) baslanadı.