|
Inert gazlardan azot hám argon órtti óshiriwde isletiledi. Olar da karbonat angidrid gazı sıyaqlı hawadaǵı kislorod muǵdarın aralastırıp azaytadı jáne bul órtti óshiriwge alıp keledi. Bul gazlar karbonat angidrid gazi siyaqli nátiyjeli emes.
Tútin gazlarda kislorod hawadagidan anaǵurlım kem bolıp, shama menen 18-19% ni quraydi. Bul gazlar aqırına shekem jandirilsa, ondaǵı kislorod muǵdarın 5-6% ge shekem túsiriw múmkin. Bunday gazlarden órtti óshiriwde biymálel qollanliwi múmkin. Ot óshiriwde samolyotlardıń óz jumıs múddetin ótegen reaktiv juritkishlerin isletiwde jolǵa qoyılǵan. Bular ot óshiriw mashinalarına ornatıladı hám tútin gazları suw aǵımı menen birge órt ústlerinde jóneltiriledi.
Ingibatorlar. Galloidlangan uglevodlar janıw reaktsiyasina ximiyalıq páseyttirgish arqalı tásir kórsetip órtti toqtatadı. Bular inert gazlarǵa salıstırǵanda talay nátiyjeli bolıp tabıladı. Bul maqsette bromli etil, bromil etilen, dibromtetraftoretan, freon (114 B2) lar isletiledi. Freon suw puwina salıstırǵanda 20 ret, uglerod oksidine salıstırǵanda 12 ret nátiyjelilew bolıp tabıladı. Galloidlangan uglevodlar qozlanǵan paxta shiyki zatı hám talasin óshiriwde ásirese, qol keledi. Elektr tokın ótkermeydi hám suwıq hawada muzlab qalmaydı. Olardıń qımbatliligi keń qóllawǵa múmkinshilik bermeydi. Bunnan tısqarı, qaynaw temperaturasınin’ to’menligi (38-980 S) hám ushiwshan’lig’i keńisliklerdegi órtlerdi óshiriwde qóllawǵa tosqınlıq etedi.
Kúlli birikpeler – janip atirǵan gazler, kiyim-kenshek jalınlaniwshi , janǵısh suyıqlıqlar, kernew astında bolǵan elektr úskenelerin óshiriwde isletiledi. Olar arzanlıǵı sebepli barǵan sayın kóbirek qollanılıp atır. Tiykarǵı bólegi natriy karbonattan ibarat esaplanadi.
Metalloorganik birikpelerdi -óshiriwde SI-2 ku’li isletiledi. Onıń tiykarǵı bólegin freon (114 B2) menen tindirilgan selikogen bóleksheleri quraydı. Órtge tuskennen keyin kúl bólekshelerinen jalınǵa kúshli tormozlaytuǵın ( ingibitor) retinde tásir etiwshi freon ajralıp shıǵadı.
Kóbik janip atirg’an jerge túskende, onı qaplap alıp, kislorod kiriwden tosadi hám ajralıp shıǵıp atırǵan suyıqlıq janip atirǵan jerdi óshiredi. Kóbik tiykarınan qattı zatlar hám janǵısh suyıqlıqlardı óshiriwde isletiledi. Ol payda bolıwına qarap eki túrlı boladı : kóbik payda etiwshi qarispani hawa aǵımı menen mexanik aralastırıw arqalı alınatuǵın hawa -mexanik hám sıltı eritpesi menen kislotanıń tartılıp ketiwi nátiyjesinde payda bolatuǵın ximiyalıq kóbik.
Kóbik - mayda bólekshe bolıp, onı payda etiw ushın gaz bóleksheleri suw qabıǵı menen oraladi, yaǵnıy hawa bólekshelerin suwǵa sińiriledi. Kóbik ádetde suwdiń kóbik payda etiwshi zat hám hawa qospasın mexanik aralastırıw tiykarında payda etiledi. Kóbik mexanik hám ximiyalıq usıllarda tayarlanadı. Ximiyalıq usılda tayarlanǵan kóbik- 80% karbonat angidrid gazı, 19% suw hám 0, 3% kóbik payda etiwshi zattan ; mexanik usılda alınǵan kóbikler bolsa 90% hawa, 9, 6% suw hám 0, 4% kóbik payda etiwshi zattan ibarat boladı.
Qattı zatlar hám jeńil jalınlanıwshı suyıqlıqlar janǵanda kóbik menen óshiriw jaqsı nátiyje beredi. Sebebi, jeńil jalınlanıwshı suyıqlıqlardıń salıstırma salmaǵı suwdıkinen jeńil bolǵanlıǵı sebepli , olar suw menen qospaydı hám erimeydi. Sol sebepli de olardı suw menen óshirip bolmaydı.
Kóbik bir qatar kórsetkishleri menen xarakterlenedi, yaǵnıy shıdamlılıǵı, kishi tıǵızlıqqa ıye boliwi , jabısqaqlıǵı hám dispersliligi. Onıń bul qásiyetleri janip atirg’an aymaqǵa janǵısh puw hám gazlardı kiriwin tosip, nátiyjede órtti toqtatadı. Kóbiktiń zárúrli qásiyetlerinenbiri suwitiwshiliq tásiri bolıp tabıladı. Kóbik jeńil jalınlanıwshı suyıqlıq maydanın yamasa qattı janǵısh material maydanın juqa qabat menen orawı nátiyjesinde janip atirǵan zat menen hawa daǵı kislorod ortasında tosıqti payda etedi. Bul tosıqtıń bekkemligi kóbiktiń turaqlılıq ózgesheligine baylanıslı. Eger kóbiktiń turaqlılıǵı tómen bolsa, ol jaǵdayda suyıqlıq maydanında úziliw payda bolıwı múmkin, yaǵnıy kerip tartılıp turǵan perde ashılıp ketiwi hám bunıń áqibetinde alisiwdin’ qaytaldan baslanıwına sharayat jaratadı.
Ximiyalıq kóbikler tiykarınan qolda isletiletuǵın ot óshirgichlarda ( OXP-10 ) qollanilib kelingen. OXP-10 ot óshirgichni isletiw ushın onıń joqarı bólegindegi dástegin 180 gradusqa shekem búrib, apparattıń joqarı bólegin tómenge qaratıp, purkegishin jalin bolıp atırǵan tárepke jóneltiriledi. Bul apparat 50-60 sekundǵa shekem isleydi. Isletip bólinǵan apparat ishine ( OXP-10 ) taǵı ximiyalıq kóbik toltırıp, qaytaldan isletiw múmkin. Házirde órtti óshiriwde kóbirek natriy karbonat, fosfat kislotası, kaliy hám ammoniy birikpeleri isletiledi. Suw hám kóbik menen o'shpytuǵin órtti kúlli zatları járdeminde óshiriw ámeliyatı engizilgen
Toqımashılıq kárxanaları ushın xarakterli bolǵan órtlerdiń sebeplerin tómendegishe xarakteristikalaw múmkin:
- texnologiyalıq protsesstiń buziliwi ;
- mashina hám apparatlardan texnikalıq paydalanıw qaǵıydalarına ámel etilmese;
- shiyki zat hám tayın ónimlerdi saqlaw qaǵıydalarınıń búziliwi ;
- mashina hám apparatlardıń aspiratsiya hám de shańlı hawanı tazalaw sistemalarınıń qaniqarsiz islewi;
- elektr úskeneleriniń nadurıs ornatılǵanlıǵı hám nadurıs isletiliwi;
- islep shıǵarıw tsexlarında hám kárxana aymaǵında otırǵan shańlardı tazalaw jumıslarınin’ qaniqarsiz dúziliwi;
-islep shıǵarıw tsexlarında hám kárxana háwlilarinde jalın menen baylanıslı jumıslardı nadurıs aparıw ;
- ot óshiriw hám xabar beriw qurallarınıń texnikalıq tárepten qaniqarsizligi;
- kárxana jumısshı hám xizmetkerleriniń hám de valantyor ot óshiriw komandalarınıń tayınlıǵı qaniqarsiz ekenligi.
Kárxanalardıń órt qáwipi boyınsha klassifikatsiyası olardı proektlestiriw, rekonstruktsiya hám ekspulatatsiya qılıw protsesslerinde úlken áhmiyetke iye boladı. Sonıń menen birge otǵa shıdamlılıq dárejesi qabatlar sanı, ımaratlar arasındaǵı aralıqlardı tuwrı tańlaw zárúrli rol oynaydı. Kárxananıń órt qáwipi boyınsha qatlamı, bınasınıń otǵa shıdamlılıq dárejesi hám kólemine qaray ishki hám de sırtqı ot óshiriw vodoprovod sistemasına kerekli suwdiń sarpın, jılıtıw sisteması, ventilyatsiya hám hawanı normallastiriw , suw támiynatı, jaqtılandıriw, elektr úskenelari hám ot óshiriw quralları túrlerin tańlaw múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
