|
O‘smirlar orasida o‘z joniga qasd qilish
Valeriya Perasso
BBC Jahon xizmati muxbiri
29 сентябр 2015
Ruhiy salomatlik haqida gapirmaslik yoshlar hayotini xavf ostiga qo‘ymoqda.
O‘z joniga qasd qilish 15 dan 29 gacha bo‘lgan yoshlar orasidagi o‘limga sabab bo‘luvchi ikkinchi yirik omildir. Lekin shunga qaramay, jamiyatlarda bu mavzu tabu deb hisoblanadi, ya‘ni ochiq-oshkor gapirilmaydi. Hozirda mutaxassilar virtual dunyo orqali ro‘y berayotgan tahdid-haqoratlar va ijtimoiy tarmoqlar vositasida tarqayotgan g‘oyalar muammoni chuqurlashtirib yuborganligini aytib, hukumatlarni bunga e‘tibor qaratishga da‘vat qilmoqdalar.
Сурат тагсўзи,
"Bu mening yodimdan hech qachon ko‘tarilmasa kerak". Gabbi Diks
"O‘z joningga qasd qilish ilinjida bo‘lsang, odamlar buni jinoyat deb o‘ylashadi. Aslida bunday emas", deydi o‘z joniga qasd qilishga bir necha bor qo‘l urgan 20 yoshli Louren Boll.
Aniqroq aytsak, u bunga olti marotaba uringan. Oxirgi marotaba 2014 yili.
"Oilam uchun bu juda murakkab vaqt edi", deydi u BBC bilan suhbatda.
Gabbi Diks ham yakkayu-yagona farzandi Izzi o‘smir sifatida qiyin vaqtni boshidan kechirayotganidan xabardor edi. Ammo o‘z joniga qasd qiladi deb hech o‘ylamagandi.
"Bu mening yodimdan hech qachon ko‘tarilmasa kerak", deydi bundan ikki yil avval 14 yoshida Britaniyaning Devon mintaqasida o‘zini o‘ldirgan Izzining onasi.
Ba‘zi jamiyatlarda ruhiy kasalliklar mavzusi oxirgi vaqtlarda ko‘tarila boshladi. Lekin ba‘zilarida hanuz sukut saqlanmoqda. Ayni vaqtda mutaxassilar bu "epidemiya" borasida zudlik bilan chora ko‘rilishi kerakligini aytmoqdalar: o‘smirlar orasida o‘z joniga qasd qilish ko‘paymoqda.
Jahon Sog‘liqni saqlash tashkilotiga (JST) ko‘ra, bu mavzu juda ko‘pdan beri tabu bo‘lib kelgan.
Oxirgi vaqtlarda keng quloch yoygan ijtimoiy "trendlar" - virtul olamdagi haqorat va po‘pisalar, g‘oyalarning ijtimoiy virus kabi tarqashi bu tilga olinmas muammoni yanada chuqurlashtirib, ko‘proq sondagi yoshlar hayotini havf ostiga qo‘ymoqda.
"O‘z joniga qasd qilish juda murakkab muammo. Aksar hollarda unga itaruvchi omil yagona bo‘lmaydi. Bundan tashqari, yoshlar o‘rtasidagi o‘z joniga qasd qilish hollari yaxshi o‘rganilmagan va tadqiq qilinmagan", deydi Britaniyada suiqasdlarning oldini olish bilan shug‘ullanadigan Samaritans tashkilotining boshqaruvchi direktori Rut Sazerland.
Bir narsa ayon - JST ma‘lumotlariga ko‘ra, yiliga jahon bo‘ylab 800 ming inson o‘z joniga qasd qiladi. Va har bir olamdan o‘tgan shaxsga yana 20 nafar suiqasd urinishi muvaffaqiyatsiz bo‘lgan inson to‘g‘ri keladi
СУРАТ МАНБАСИ,DIX FAMILY
14 yoshli Izzi Diksning o‘z joniga qasd qilishi Britaniyadagi keng bahslarga turtki berdi
Umuman olganda yoshi 70 dan oshganlar orasida o‘z joniga qasd qilish hollari keng tarqalgan. Lekin ba‘zi mamlakatlarda bu holat ko‘pincha yoshlar orasida uchraydi. Ahvol shunga borib yetganki, 15 dan 29 gacha bo‘lganlar orasidagi o‘limga olib keluvchi sabablar orasida o‘z joniga qasd qilish ikkinchi yirik omil hisoblanadi.
"Bu yoshdagilar orasida o‘z joniga qasd qilish yo‘l harakati falokatlaridan so‘ng ikkinchi o‘rinda turadi. Bundan tashqari, jins nuqtai nazaridan qarasangiz, 15-29 da bo‘lgan ayollar orasida o‘z joniga qasd qilish o‘limga olib keluvchi omillar orasida birinchi o‘rinda turadi", deydi JST mutaxassisi Aleksandra Fleyshmann.
Lekin bu hol butun jahon bo‘ylab teng ma‘noda emas
2012 yili JST tomonidan chiqarilgan ma‘lumotlarga binoan, o‘z joniga qasd qilish global muammodir.
Rost, farovon va kambag‘al mamlakatlardagi raqamlar teng emas. Aslida, jahonda sodir etilgan o‘z joniga qasd qilish hollarning 75 foizi kambag‘al davlatlarda ro‘y beradi.
Muhimi yana shuki, farovonlik darjasidagi farq, ayniqsa, o‘smirlar hayotiga katta ta‘sir ko‘rsatadi.
Bu ma‘lumotlarga asoslangan grafikka ko‘z tashlasangiz, u qadar farovon bo‘lmagan mamlakatlarda o‘z joniga qasd qilish hollari aynan 15-29 yosh orasida ro‘y berishini ko‘rish mumkin.
Lekin farovon mamlakatlarda bu holat kuzatilmaydi va yoshlar hayoti ko‘proq kambag‘al mamlakatlarda xavf ostida ekanligi haqidagi xulosaga yetaklaydi.
Endi jins nuqtai nazaridan qaraylik: o‘z joniga qasd qilganlar orasida ayollarga qaraganda erkaklar ko‘proq.
"Qizlar orasida o‘z joniga qasd qilish urinishlari ko‘proq, lekin yigitlar ko‘proq "ishni oxiriga yetkazadilar", deya tushuntiradi doktor Fleyshmann.
"Bu farqning ortida turgan omil jamiyatlarda "erkaklarning erkak bo‘lishlari kerak"ligi borasidagi qarashlardir", deya tushuntiradi Sazerland.
Lekin kambag‘al mamlakatlarda erkak va ayollar orasida o‘z joniga qasd qilish hollari o‘rtasidagi farq kamroq ekan.
Farovon mamlakatlarda erkaklar ayollarga qaraganda, uch marotba ko‘proq o‘z joniga qasd qilsalar, kambag‘al va o‘rtahol mamlakatlarda bu farq atigi yarim barobar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
