Ularning yoshga doir xususiyatlari

---

2- MAVZU: QOVURG’ALAR, TO’SH SUYAGI VA KO’KRAK QAFASI, 

ULARNING YOSHGA DOIR XUSUSIYATLARI. 

Qovurg`alar

 

 

12  juft  bo`lib,  3  guruhga  bo`linadi:  birinchi  yetti  jufti 

uchun  qovurg’a  oldingi  uchi  bilan  to`sh  suyagiga  birikadi;  VIII,  IX,  X 

qovurg`alar  soxta  qovurg`alar  deb  atalib,  ularning  oldingi  uchlari  tog`aylar 

vositasida  o`zidan  yuqorigi  qovurg`alarga  birikadi;  XI  va  XII  qovurg`alar  — 

yetim  qovurg`alar 

 

deb  atalib,  oldingi  uchlari  erkin  holda  qorin 

mushaklarining  ichida  joylashadi.  Qovurg`alarning  hammasi  orqa  tarafda,  

ko`krak  umurtqalariga  birikadi.  Qovurg’aning  oldingi  uchi  tog`ay  moddasi 

 

orqa  qismi  esa  suyak  qismidan  iborat  bo`ladi.    Ularning  orasida  esa  tanasi

 

jovlashadi. Orqa uchida boshcha 

, 

bo`yin qismi  va bo`g`im yuzalari 

 

bo`ladi. 

II 

dan X gacha qovurg`alarning bo`g`im yuzalari qirra vositasida ikkiga ajralgan 

bo`ladi.  Chunki  bu  qovurg`alarning  bo`g`im  yuzalari  ikki  qo`shni  ko`krak 

umurtqalari bilan birikadi. I, XI, XII qovurg`alarning har biri bittadan umurtqa 

bilan  birlashganligidan,  bo`g`im  yuzalarida  qirra  bo`lmaydi.  Qovurg`aning 

bo`yin  qismini  uning  tanasiga  o`tish  sohasida  yuqorigi  10  ta  qovurg`ada 

bo`rtiq  bo`ladi.  Bu  bo`rtiqning  bo`g`im  yuzasi

 

umurtqalarning  ko`ndalang 

o`simtalari  bilan  birikadi.  Qovurg`a  tanasida  burchak  sohasi 

 

tashqi  va  ichki 

yuzalari  bo`ladi.  I  qovurg`ada  burchak  sohasi  bo`rtiqqa  to`g`ri  kelsa,  qolgan 

qovurg`alarda  bu  soha  bo`rtiqdan  uzoqlashadi.  XII  qovurg`ada  esa  burchak 

bo`lmaydi. I qovurg`a tanasida esa yuqori va ostki yuzalar bo`ladi. Qovurg`alar 

ichki yuzalarining ostki qirrasi sohasida qon tomirlar va nervlar joylashadigan 

egat 

,  I 

qovurg`aning  ustki  yuzasida  narvonsimon  mushaklar  birikadigan 

bo`rtiq bo`ladi. Bu bo`rtiqning tashqi sohasida o`mrov osti arteriyasining egati 

 

bo`rtiqning ichki sohasida o`mrov osti venasining egati

 

bo`ladi.   

O’ng tomondagi II qovurg’a 

 

1-uch qismi, 2-tana qismi, 3-orqa qismi. 4- qovurg’aning boshchasi, 5- bo’yin 

qismi. 6-qovurg’a bo’rtig’i.  

 

To`sh  suyagi

 

 

uch  qismdan

: 

sopi,  tanasi

   

xanjarsimon  o`simtasidan 

iborat bo’ladi. To`sh suyagi sopining yuqori qismida bo`yinturuq o`ymasi, 

 

yon 

---

tomonida  esa  o`mrov  suyagi  bilan  birikadigan  o`yma 

 

joylashadi.  To`sh 

suyagining sopi va tanasi orasida burchak 

 

va yon taraflarida chin qovurg`alar 

birikadigan  o`ymalar 

 

bo’ladi.  To`sh  suyagining  xanjarsimon  o`simtasi  ikkiga 

ajralgan holda yakunlanishi mumkin. Uning ichida qon tomirlariga boy bo’lgan 

g`ovakli modda yaxshi taraqqiy etgan bo’ladi. Shu sababdan to`sh suyagining 

ichidan qon quyishda foydalaniladi. To`sh suyagining ichida suyak iligi yaxshi 

taraqqiy etganligi uchun uni boshqa odamga o`tkazish mumkin; 

Ko`krak  qafasi

 

 

ko`krak  umurtqalaridan,  qovur-g`alardan  to`sh 

suyagidan  ulardagi  bo`g`imlar,  boylamlar  va  mushaklardan  hosil  bo`ladi. 

Ko`krak  umurtqalari  ichki  yuza  tarafga  egilgan  bo’lib,  uning  ichki  chetida, 

qovurg`alarga  o`tish  sohasida,  o`pkalarning  orqa  yuzasi  kirib  turadigan  egat 

bo’ladi.    Ko`krak  qafasining  kengligi  oldingi-orqa  ko`rsatkichlardan  katta 

bo’ladi.  Uning  ichida  ichki  a'zolar  (yurak,  o`pka,  qizilo`ngach  va  h.  k) 

joylashadi  va  uning  shakli  shu  a'zolar  tuzilishiga  ta'sir  qiladi.  Ko`krak  qafasi 

mushaklari  va  o`pkasi  yaxshi  taraqqiy  etgan  ,  odamlarning  ko`krak  qafasi 

kesilgan konus shaklida bo`lib, ko`krak qafasi kengroq bo’ladi. Bunday ko`krak 

qafasi  o`pkani  havoga  to’lgan  holatini  eslatganligi  uchun inspiratorli  ko`krak 

qafasi  deb  ataladi.  Aksincha  ko`krak  qafasi  mushaklari  va  o`pka  zaifroq 

taraqqiy  etgan  bo’lsa,  ko`krak  qafasi  tor  va  uzun  bo`lib,  oldingi  orqa 

ko`rsatgichlari  kichikroq  bo`ladi.  Bunday  ko`krak  qafasi  o`pkadan  nafas 

chiqargan  holatni  eslatib,  eksperator  holatdagi  yoki  yassi  ko`krak  qafasi 

deyiladi. Ko`krak qafasining uchinchi turi silindrsimon deb atalib avvalgi ikki 

ko`krak qafaslarining oraliq shakliga ega bo`ladi.