Qishloq xo’jaligida innovatsiyaning mohiyati va ahamiyati. Qishloq xo’jaligi tarmog’ida qo’llanilayotgan innovatsiyalarning turlari.
Jamiyat va iqtisodiyot taraqqiyotining rivojlanishi fan va texnologiya yutuqlarining hayotga joriy etilishi bilan bog’liqdir. Hozirgi vaqtda
―innovatsiya‖ tushunchasi juda keng qo’llanilmoqda. Innovatsiya atamasi inglizcha ―innovation‖ so’zidan olingan bo’lib, ―yangiliklarni joriy etsh‖ degan ma‘nolarni anglatadi.
Innovatsiya tushunchasi iqtisodiyotga XX asr boshlarida kirib kelgan. Chexiyada tug’ilib, Avstriya va AQShda faoliyat olib borgan iqtisodchi olim Y.Shumpeter birinchi marotaba innovatsiyaga oid masalalarni tadqiq etgan va innovatsion jarayonga ta‘rif bergan. U o’zining dinamik o’sish nazariyasida tadbirkorlik innovatsiyasi iqtisodiy o’sishni ta‘minlab, yangi muvozanatini keltirib chiqarishi, bu esa hayot darajasining yanada yuqori standartlarga chiqishini ta‘kidlagan. U
―innovatsiya – iqtisodiyotni rivojlantiruvchi kuchdir‖, degan fikrni ilgari surgan.
2020-yil 24-iyulda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining
―Innovatsion faoliyat to’g’risida‖gi qonunida innovatsiyaga quyidagicha ta‘rif berilgan: innovatsiya – fuqarolik muomalasiga kiritilgan yoki shaxsiy ehtiyojlar uchun foydalaniladigan, qo’llanilishi amaliyotda katta ijtimoiy-iqtisodiy samaraga erishishni ta‘minlaydigan yangi ishlanmadir.
Iqtisodiy adabiyotlarda ―innovatsiya tushunchasiga ko’pchilik mualliflar tomonidan turlicha yondoshuvlar keltirilgan. Ko’pchilik mualliflar yangilik kiritishni iqtisodiy tadbiq etish jihatidan nazarda tutadi, ya‘ni yangi resurslarni tashkil etish yoki mavjud bo’lganlarini noan‘anaviy holda yangicha ishlatilishini nazarda tutadilar. Ushbu ta‘riflarni umumlashtirgan holda, quyidagi ta‘rifni berish mumkin: innovatsiya – bu yuqori iqtisodiy va ijtimoiy samara olish maqsadida korxona faoliyatiga ilm-fan yutuqlarini joriy etishdir.
Yer sayyorasi aholisi yaqin 30 yil ichida 2 milliardga ko’payib, hozirdagi 7,7 milliard kishidan 2050-yilda 9,7 milliardga, asr oxiriga esa
11 milliardga yetishi mumkin. Aholi sonining ko’payishi qishloq xo’jalik mahsulotlari ishlab chiqarishni ham unga mutanosib ravishda ko’paytirishni talab etadi. Ammo, ekologik vaziyatning yomonlashishi, suv taqchilligi va ekin maydonlarining cheklanganligi talab darajasidagi oziq-ovqat ishlab chiqarishda jiddiy to’siq bo’lishi ham ta‘kidlanmoqda. Bu muammolarni esa qishloq xo’jaligi tarmog’ini innovatsion usullar asosida boshqarish, zamonaviy texnologiyalar va innovatsion yechimlar kiritish, bir so’z bilan aytganda, ―aqlli qishloq xo’jaligi‖ orqali hal etish mumkin. Innovatsiyalar qishloq xo’jaligi tarmog’ini intensiv rivojlantirish, sohaga resurs tejamkor, yetishtirilayotgan mahsulotlar sifati va hajmini keskin oshirish imkonini beradi.
2017-yilning 29-noyabrida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
―Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to’g’risida‖gi PF-5264 sonli farmoni qabul qilindi. Farmonda ushbu vazirlikning asosiy faoliyat yo’nalishlaridan biri sifatida qishloq xo’jaligiga innovatsiyalarni joriy etish, eng avvalo, mavjud yer, suv va boshqa tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, shuningdek, mamlakat oziq-ovqat xavfsizligini ta‘minlash imkonini beruvchi innovatsion g’oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarni joriy etishga ko’maklashish kabilar belgilandi.
2019-yil 23-oktabrda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
―O’zbekiston Respublikasi qishloq xo’jaligini rivojlantirishning 2020- 2030-yillarga mo’ljallangan strategiyasini tasdiqlash to’g’risida‖gi PF- 5853 sonli farmoni qabul qilindi. Ushbu farmon asosida qabul qilingan strategiyada ilm-fan, ta‘lim va ishlab chiqarishning samarali integratsiyasini amalga oshirish, qishloq xo’jaligida intensiv innovatsion texnologiyalarni joriy qilishni rag’batlantirish tizimini takomillashtirishga ham alohida e‘tibor berilgan.
Mamlakatimizda korxona va tashkilotlarning innovatsion faoliyati to’g’risidagi ma‘lumotlar 11.1-jadvalda keltirilgan.
