|
Atmosfera havosi ifloslanishining inson salomatligiga ta'siri
Birgina O'zbekiston misolida qaraydigan bo'lsak,atmosferaning 40% gacha bo'lgan qismini zaharli gazlar ya'ni avtomobil dvigitellari ishlab chiqaruvchi tutunlar tashkil etishining guvohi bo'lamiz. Statistik tomondan olib qaralganda bu foiz anchani tashkil etadi. Avtotransport vositalari tomonidan chiqarilgan gazlardagi ifloslantiruvchi moddalar miqdorini o'rnatilgan me'yorlar asosida tartibga solish uchun ko'rilgan chora tadbirlar natijasida chiqarilgan zaharli moddalar 85,5 tonnaga qisqardi.
Shaharlar havosiga chang va boshqa ifloslantiruvchi moddalar qo'shilib zaharli qorishmalarga aylanadi, xususan: benzol,nikel,qurum,benzapiren,farmaldegid- rak kasalligini keltirib chiqaradi. Uglevodorodlar og'irmetallar (qo'rg'oshin,mis,simob) ayollar organizmi faoliyati funksiyasini izdan chiqaradi.
Angren,Ohangaron, Chirchiq,Farg'ona kabi sanoat jadal rivojlangan shaharlarda 80% gacha aholi nafas yo'llari kasalliklariga chalingan. Atmosfera havosining ifloslanishiga asosiy sababchi bo'lgan qora va rangli metallurgiya,kimyo sanoati,gazsanoati,sement va boshqa qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi korxonalar obyektlaridan iborat. Atrof-muhitni ifloslovchi moddalar ro'yhatida inson organizmiga turlicha yo'nalishda ta'sir ko'rsatuvchi kimyoviy birikmalar alohida o'rin tutadi. So'nggi 10 yillikda har-xil kimyoviy qo'shimchalardan tarkib topgan pardoz materiallari,polimer qurilish ashyolari keng qo'llanilmoqda.Achinarlisi shuki,biz bu mahsulotlardan ochiq-oydin foydalanmoqdamiz. Bu holat shu saylda davom etsa kelajak avlod uchun bizdan nima qoladi degan savollar qayta va qayta tug'ilaveradi. Atrof-muhit havosining ifloslanish darajasi bilan aholi kasallikka chalinish ko'rsatgichi orasida bog'liqlik mavjuddir.
Yuqorida aytib o'tganimizdek Respublikamizning sanoatlashgan shaharlarida atmosfera havosining ifloslanishi qisqa muddatli va uzoq muddatli ta'sir etuvchi kasalliklar soni ortishiga olib keladi.
Tabiatni muhofaza qilish tarixi insoniyat tarixining ilk davrlariga to'g'ri keladi. Ona tabiatimizni biz o'zimiz muhofaza qilishimiz o'rniga uning ifloslanishiga zamin yaratib berayotganimiz achinarlidir. Xo'sh,bu befarqlik nima asosida vujudga kelmoqda, yoshlardagi ommaviy madaniyatning sustligimi yoki tegishli muassalarning ishiga loqaydligimi? Bu haqida O'zbekiston Respublikasi Konsitutsiyasida tegishli qonunlar qabul qilingan(50,54,55,100) ulardan 50-moddada shunday deyilgan: Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyot korona munosabatda bo'lishga majburdirlar,-deya qayd etib o'tilgan. Bundan tashqari 1996-yildagi «Atmosfera havosini muhofaza qilish»to'g'risidagi qonunda ham ko'rsatib o'tilgan.Bu kabi qonunlarga so’zsiz bo'ysunish har kim uchun tengdir.
Xulosa o'rnida shuni aytish o’rinliki ,har tomonlama sog'lom har bir inson bugun va ertangi kunimiz ravnaqi uchun muhim poydevor vazifasini o'tashi shubxasizdir. Zero,sog' tanda sog'lom aql deb bejizga aytilmagan.
Bizning atrof-muhitga qilayotgan har bir salbiy ta'sirimiz tabiat muvozanatini buzishini unutmasligimiz kerak.
Atmosfera havosi ifloslanishining insonga, o’simlik va hayvonot olamiga ta’siri
Atrof-muhitga qo’shiladigan kimyoviy modlalar va fizikaviy omillar orasida kanserogen moddalar eng xavfli hisoblanadi. Kanserogen moddalar tirik organizmda juda xavfli moddalarning rivojlanshiga katta ta’sir yetadi. Organizmda paydo bo’lgan kanserogen moddalar (nafas olish yo’llari orqali, oziq-ovkaqlar bilan va hokazo) undan chiqa olmaydi.
Konserogen moddalar guruhiga polisiklik aromatik uglevodorodlar (masalan, benz(a)piren S29N12), epoksidlar, to’rt xlorli uglevodorod (SSN4), xloroform, metall birikmalari (masalan, borilliy oksidi, xrom oksidi, nikel sulfidi, qo’rg’oshin birikmalari) va boshqa moddalar kiradi. Xususan, benz(a)piren eng kuchli kanserogen modda hisoblanadi. U ko’mir, neft mahsulotlari va slaneslarni yondirganda paydo bo’ladi. Avtomagistral yo’llari atrofida, issiqlik elektr stansiyalarida, metallurgiya zavodlari va sexlarida uning eng yuqori konsentrasiyasi paydo bo’ladi.
Biologik qobiq elementlari o’zaro uzviy bog’langanligi tufayli ifloslangan atmosfera havosi tabiatning boshqa komponentlariga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Natijada suv va tuproqning tabiiy holatida, inson organizmida, o’simlik va hayvonot dunyosida salbiy o’zgarishlar paydo bo’ladi. YUrak-qon tomirlari sistemasi shikastlanib, qon bosimi oshadi, rak, bronxit va o’pka kasalliklarining ko’payishiga sabab bo’ladi.
Bir kishi o’rtacha bir sutkada 25 kg havo bilan nafas oladi. Natijada havo tarkibidagi zararli changlar, qurum va gazlar organizmda to’planaveradi. Bu esa, sekii-asta nnson organizmining zaiflashuviga olib keladi va oqibatda organizm turli infeksiyalarga etarli darajada qarshilik ko’rsatish qobiliyatini yo’qotadi. Bularning barchasini alohida misollarda ko’rib chiqamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
